کیست‌ها ممکن است در مناطق مختلفی از بدن تشکیل شوند و احتمال شکل گیری آن ها در داخل حفره دهان و استخوان های فک نیز وجود دارد. کیست‌های مرتبط با دهان می‌توانند در زیر پوست، زیر لایه پوشاننده دهان، در غدد بزاقی و درون استخوان فک تشکیل شوند. چیزی که در این مقاله می‌خوانید اطلاعاتی درباره انواع کیست‌های تشکیل شده در استخوان فک و نحوه درمان آن‌ها در دنداپزشکی است.

کیست استخوان فک چیست؟

کیست فک یک حفره یا ساختار حفره مانندی پر از مایع است که در داخل استخوان فک شکل می‌گیرد. این کیست ها می‌توانند در اطراف ریشه دندان‌ها  یا حوالی دندان‌های نهفته و نیمه نهفته ایجاد شود و سرطانی نیستند.

ایا کیست فک خطرناک است؟

در واقع ساختارهایی که درباره آن ها بحث می کنیم به طور معمول خطرناک نیستند و اگر به موقع درمان شوند مشکلی به وجود نمی آورند. اما زمانی که درمان آن ها به تاخیر بی افتد قاعدتا می توانند خطرناک بوده و باعث بروز عوارض مختلف شوند.

 انواع کیست استخوان فک را بیشتر بشناسید

انواع مختلفی از کیست فک وجود دارد:

1. کیست رادیکولار: این در واقع شایع ترین نوع کیست فک است و معمولا در نوک ریشه دندان ایجاد می شود و اغلب با عفونت یا آبسه دندان همراه است.

1. کیست دنتی ژروس: این کیست در اطراف تاج دندان نهفته یا نیمه نهفته (بیشتر دندان عقل) بروز می کند. است، این نوع از کیست معمولاً در طول عکس‌برداری‌های معمول دندانپزشکی کشف می‌شود و می‌تواند باعث تورم و جابجایی دندان‌های مجاور نیز شود.

1. کراتوسیست ادنتوژنیک: این نوع در صورت بروز خطرناک ترین کیست فک است که تمایل به عود پس از درمان دارد. اغلب در ناحیه خلفی فک پایین ایجاد می شود و می تواند باعث تحلیل استخوان و درد شود.

1. آملوبلاستوما: اگرچه از نظر فنی کیست نیست، اما آملوبلاستوم یک تومور خوش خیم است که می تواند به صورت ضایعه کیستیک در فک ظاهر شود. این کیست از سلول های مسئول تشکیل مینای دندان ناشی می شود و برای درمان نیاز به مداخله جراحی دارد.

تشخیص نوع دقیق کیست استخوان فک بالا یا پایین به چه صورت است؟

تشخیص کیست فک بالا یا پایین معمولاً از طریق معاینه بالینی، تکنیک های رادیوگرافی مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی و گاهی با انجام بیوپسی انجام می شود. گاهی اوقات ممکن است ترکیبی از این روش ها برای تشخیص قطعی نوع کیست و علت بروز آن در نظر گرفته شود.

عوارض کیست‌های عفونی چیست؟

در صورتی که کیست فک عفونی شود می‌تواند بسیار دردناک باشد. کیست‌ها ممکن است خیلی بزرگ شوند به طوری که به دندان‌های مجاور آسیب زده و موجب لق شدن آن‌ها شوند. همچنین کیست‌‌های خیلی بزرگ می‌توانند در فک گسترش یابند و در موارد نادر به حدی بزرگ شوند که منجر به شکستگی فک شوند.

درمان کیست‌های استخوان فک چیست؟

درمان کیست فک شامل روش‌های مختلفی است که به عواملی مانند اندازه، نوع و محل کیست بستگی دارد. در زیر روش‌های درمانی مورد استفاده برای کیست آورده شده است:

مشاهده و نظارت

در برخی موارد، کیست استخوان فکِ کوچک و بی‌علامت ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشد. دندانپزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد کیست را از طریق معاینات منظم و عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس دندان برای بررسی پایداری و عدم رشد آن کنترل کند. اگر کیست مشکل‌ساز شود، درمان مناسب انجام خواهد شد.

کشیدن دندان

اگر کیست استخوان فک بالا یا پایین همراه با پوسیدگی یا عفونت شدید است، ممکن است نیاز به کشیدن دندان و برداشتن آن باشد. این روش به طور مستقیم عفونت و پوسیدگی را از بین می‌برد.

درمان ریشه دندان

در برخی موارد، درمان ریشه دندان (عصب کشی) می‌تواند برای نجات دندانی که نوک ریشه آن تحت تأثیر کیست قرار گرفته است، انجام شود. این درمان شامل برداشتن پالپ عفونی از دندان و پر کردن کانال ریشه برای جلوگیری از عفونت بیشتر دندان استفاده می‌شود.

تخلیه کیست

تخلیه کیست فک یک روش جراحی است که در آن کیست و بافت اطراف آن به طور کامل برداشته می‌شود. این روش اغلب برای کیست‌های بزرگتر یا کیست‌هایی که به ناراحتی یا عوارض قابل توجهی منجر می‌شوند، استفاده می‌شود.

مارسوپیالیزاسیون یا کیسه‌سازی

مارسوپیالیزاسیون (Marsupialization) یک تکنیک درمانی برای کیست‌های بزرگ است که نمی‌توان آنها را به طور کامل برداشت کرد. در این روش، کیست دندان به صورت جراحی باز شده و به لبه لثه بخیه می‌شود تا یک کیسه کوچک یا مارسپیوم (marsupium) ایجاد شود. این کار باعث تخلیه و تدریجی بسته شدن کیست در طول زمان می‌شود.

جراحی فک

در مواردی که کیست باعث از دست دادن یا تغییر شکل قابل توجه استخوان فک شده است، ممکن است جراحی فک برای بازسازی ناحیه آسیب دیده و بازگرداندن عملکرد و زیبایی فک ضروری باشد.

با کمک اشعه ایکس اندازه کیست فک مشخص می‌شود و شیوه جراحی نیز معمولا بستگی به اندازه کیست دارد. برای دسترسی به کیست معمولا برشی بر روی بافت لثه زده می‌شود. اگر کیست خیلی بزرگ نباشد، کل پوشش حفره برداشته می‌شود و برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. سپس لثه بخیه می‌شود و حفره استخوانی پس از برداشتن کیست طی هفته‌ها و ماه‌های آینده به تدریج بهبود می‌یابد. همچنین طی جراحی برحسب ضرورت، دندان‌های نهفته و نیمه نهفته، شکسته یا بد فرم ممکن است لازم باشد تا کشیده شوند.

خطرات جراحی برای برداشتن کیست فک چیست؟

مانند سایر جراحی‌های دیگر خطرات عمومی و کلی مرتبط با عمل جراحی در جراحی کیست هم وجود دارد. اما برخی از عوارض عمل به دنبال برداشتن کیست فک عبارتند از:

• مقداری خونریزی از لثه در روز اول معمول است.
• منطقه جراحی می‌تواند آلوده شود که البته با آنتی بیوتیک قابل درمان است.
• عصبی در مجرا یا مسیری در مرکز فک پایین عبور می‌کند که به لب پایین، چانه و دندان‌های پایین حس می‌دهد. این عصب ممکن است هنگام برداشتن پوشش کیست آسیب دیده یا پاره شود و در نتیجه فرد ممکن است در لب و چانه خود احساس گزگز یا بی‌حسی کند. برخی افراد ممکن است به صورت دائم حس مناطق ذکر شده را از دست بدهند.
• در موارد نادر اگر اندازه کیست بسیار بزرگ باشد ممکن است استخوان فک در حین جراحی یا بعد از آن مستعد شکستگی باشد.
• افرادی که از پروتز دندان مصنوعی استفاده می‌کنند، ممکن است پس از جراحی برایشان مناسب نباشد.

درمان کیست استخوان فک باید توسط چه دندانپزشکانی انجام شود؟

برای تشخیص و درمان کیست فک بالا یا پایین میبایست به یکی از متخصص دندانپزشکی زیر مراجعه شود:

• متخصص لثه
• متخصص درمان ریشه (چنانچه کیست های مرتبط با ریشه و نوک ریشه دندان ایجاد شده باشد)
• متخصص جراحی دهان و دندان
• دندانپزشکان عمومی بسیار باتجربه