سال ها قبل با لبخند زدن فرد، شاید دیدن روکش دندان فلز سرامیکی که کاملا قابل تشخیص بودند، معمول به نظر می رسید. روکش هایی با نمای گچی و غیر زنده که خود را از دندان های طبیعی و شفاف شخص جدا می کردند. اما امروزه با تغییر خواسته ها و ذهنیت افراد از یک طرح لبخند زیبا، دیگر داشتن چنین روکش هایی برای افراد غیر قابل پذیرش است. با حذف فلز از روکش تمام سرامیک دندان، این نوع از روکش ها در دهه های اخیر انتخابی قابل اعتماد برای تامین زیبایی بیشتر بوده اند. در این نوشتار هرآنچه که باید درباره روکش دندان سرامیکی بدانید را توضیح داده ایم و مزایا و معایب و انواع و اقسام روکش سرامیکی دندان گفته ایم.

روکش تمام سرامیک دندان چیست؟

همان طور که از نام آن ها مشخص است، روکش های تمام سرامیک در تمام ضخامت و ساختار خود از ماده ای شبه گلاس مانند پرسلن تشکیل شده اند. برخلاف روکش های فلزی یا روکش های PFM که در ساختار آن ها فلز قرار دارد، در روکش سرامیکی هیچ نوع فلزی بکار نرفته و تماما از سرامیک ساخته می شود.

روکش تمام سرامیک دندان چه مزیت هایی نسبت به روکش فلز سرامیک (PFM) دارد ؟

از نظر زیبایی و استحکام انواع مختلفی از روکش سرامیکی دندان (تمام سرامیک) وجود دارد، اما به طور کلی زیبایی بالاتری از روکش های فلز سرامیک (PFM) ایجاد می کنند و انعکاس و انتقال نوری شبیه دندان دارند. مهم ترین برتری های روکش سرامیکی دندان نسبت به روکش های پی اف ام عبارتند از:

سازگاری زیستی بالا

روکش های تمام سرامیک به دلیل سازگاری زیستی بالا، هیچ واکنش آلرژیکی در بدن ایجاد نمی کنند. در صورتی که روکش های فلزسرامیک ممکن است واکنش های آلرژیک به برخی فلزات از جمله نیکل را شامل شوند.

همچنین انواع سرامیک های بکار رفته در روکش های تمام سرامیک، میزان سایشی مشابه با مینای دندان بر روی دندان های مقابل ایجاد می کنند. در حالیکه پرسلن به کار رفته در روکش های فلزسرامیک موجب سایش بیشتر دندان های مقابل در طی زمان می گردد.

بخصوص این مسئله زمانی شدت می گیرد که لایه گلیز شده ی روی روکش برداشته شده باشد. به همین دلیل در مرحله سوم ساخت روکش، زمانی که سرامیک روی فلز قرار می گیرد، این مرحله باید جداگانه در دهان چک شود و اضافات آن حذف گردد تا نهایتا در مرحله آخر، روکشی که در لابراتوار تهیه شده و به مطب فرستاده می شود، بدون نیاز به هیچ دستکاری و تغییری بر روی دندان چسبانده شود.

بیشتر بخوانید: چرا بهتر است برای نصب روکش دندان به متخصص ترمیمی و زیبایی مراجعه کنیم؟

امکان ساخت آن ها در ضخامت های کمتر

در افرادی که فضای کمتری برای ساخت روکش بین دو فک وجود دارد، اما درخواست آن ها داشتن روکش با زیبایی بالاتر است، روکش های تمام سرامیک گزینه ی مناسبی به حساب می آیند.

بعضی از انواع این روکش ها (زیرکونیا مونولیتیک) که به صورت یکپارچه و بدون کاربرد لایه های مختلف سرامیکی ساخته می شود، در ضخامت کمتر ولی با استحکام مناسب قابل ساخت هستند.

ضخامت کمتر روکش از این نظر حائز اهمیت است که میزان تراش کمتری به دندان تحمیل می شود.در حالیکه در روکش های فلزسرامیک برای ایجاد فضا هم برای فلز و هم برای سرامیکِ روی آن نیاز به تراش و برداشت بیشتر از بافت دندان است.

زیبایی طبیعی با کیفیت نوری مشابه با دندان

ظاهر درخشان، شفاف و براق دندان طبیعی بوسیله ی نفوذ نور در لایه ی مینایی دندان و سپس انعکاس آن به سمت خارج ایجاد می شود. هدف از تحقیق و ساخت روکش های سرامیکی، تقلید از چنین اثری و بازسازی آن در روکش بوده است. به طور کلی هر چقدر لایه ی سرامیک بکار رفته ضخیم تر و شفاف تر باشد، با کیفیات نوری دندان طبیعی هماهنگ تر خواهد بود و در نتیجه زنده تر به نظر خواهد رسید.

اما روکش های فلزسرامیک به دو دلیل قادر نیستند که ظاهر طبیعی دندان و شفافیت آن را تقلید کنند:

1. فریم فلزی زیرِ سرامیک جلوی نفوذ نور را می گیرد.
2. جهت پوشاندن رنگ خاکستری فلز، باید لایه ی اپک (که به رنگ سفید گچی می باشد) بر روی آن قرار داده شود. در نتیجه از ضخامت لایه ی سرامیک کاسته شده و به این ترتیب روکش نهایی شفافیت و نمای طبیعی دندان را نخواهد داشت.

حفظ زیبایی در مجاور لثه

در روکش های فلزسرامیک، ساختار فلزی زیرین مشکل دیگری را نیز ایجاد می کند و آن احتمال نمایان شدن لبه ی فلزی در مجاورت لثه است. بخصوص این مشکل زمانی پیش می آید که لثه دچار تحلیل شود.

در روکش های تمام سرامیک، با وجود ساختار یکپارچه ی سرامیکی، نگرانی در مورد احتمال بروز چنین مشکلی وجود نخواهد داشت.

 معایب روکش های تمام سرامیک چیست؟

استحکام پایین تر بعضی از انواع آن نسبت به دیگر انواع روکش:

زمانی که صحبت از دوام و ماندگاری طولانی مدت روکش ها می شود، خصوصا بعضی از انواع این روکش ها نسبت به روکش های فلزی و همچنین روکش های فلزسرامیک، استحکام پایین تر داشته و مستعدتر به ترک و شکستگی هستند.

البته باید دقت کرد که روکش های تمام سرامیک بر اساس سرامیک های بکار رفته در آن ها، به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند. این روکش ها را می توان در دندان های خلفی ( عقبی) که فشار زیادی بر آن ها وارد می شود، هم استفاده کرد اما باید از انواع دارای استحکام بالا استفاده شود.

بیشتر بخوانید: آیا واقعا بیلداپ دندان بهتر از روکش دندان است؟

هزینه بالاتر

هزینه روکش سرامیکی دندان از روکش های دیگر بیشتر است زیرا جنس و کیفیت مواد بکار رفته در آن بهتر بوده و ساخت و آماده سازی آن نیازمند هزینه بیشتر از سوی لابراتوار می‌باشد. اما نباید هزینه روکش تمام سرامیک دندان مانعی برای نصب آن باشد زیرا از نظر زیبایی و کیفیت قابل قبول هستند.

 انواع مختلف روکش‌های تمام سرامیک کدامند؟

روکش‌های تقویت شده با لوسایت (Leucite Reinforced Pressable Porcelain Crowns)

یکی ازشناخته شده ترین انواع این روکش ها، IPS empress می باشد. روکش های تقویت شده با لوسایت به علت شباهت ضریب انکسار (refractive index) دو جزء بکار رفته در آن ( کریستال و گلاس) شفافیت زیادی دارند و می‌توانند با رنگ دندان‌های مجاور تا حد زیادی هماهنگ شوند. اما مقاومت در برابر شکست آن‌ها تا 160  مگا پاسکال است و فقط به عنوان روکش تک واحدی قابل کاربرد هستند و نمی توان از آن ها برای جایگزینی دندان از دست رفته به صورت بریج استفاده کرد.

روکش‌های لیتیوم دی سیلیکات (Lithium Disilicate Porcelain Crowns)

جدیدترین نسل از روکش های لیتیوم دی سیلیکات تحت عنوان (IPS e.max EMAX)  در سال 2007 معرفی شدند. EMAX در حال حاضر از معمول ترین روکش های لیتیوم دی سیلیکات بوده و در کشور ما نیز بیشترین استفاده را دارد. روکش های لیتیوم دی سیلیکات زیبایی بالایی دارند البته نه به اندازه ی روکش های با بیس لوسایت و استحکام قابل قبولی دارند ولی نه به اندازه ی روکش های ساخته شده از زیرکونیا. اما در کل از نظر خصوصیات زیبایی و استحکامی چنان پذیرفته و قابل قبول هستند که هم در جایی که زیبایی مد نظر است یعنی در دندان های قدام (جلو) قابل کاربردند و هم در جایی که استحکام مورد نیاز است یعنی در دندان های خلف ( عقب) می توان از آن ها استفاده کرد.

استحکام خمشی این روکش ها 400 تا 500 مگاپاسکال است. با اینکه این میزان سه برابر استحکام خمشی روکش های تقویت شده با لوسایت است اما نسبت به روکش های زیرکونیا به میزان قابل توجهی پایین تر است. به همین دلیل هنگامی که فرد بیش از یک دندان خود را از دست داده و نیاز به بریجی بیش از سه واحد دارد، بهتر است از این روکش ها استفاده نشود و روکش هایی با استحکام بالاتر مانند روکش های زیرکونیا و یا روکش های فلزسرامیک (PFM) بکار برده شوند. همچنین زمانی که فرد براکسیزم یا دندان قروچه دارد، به علت وارد شدن نیروهایی چند برابر حالت معمول بر روی دندان، باز هم بهتر است روکش های با استحکام بالاتر جهت درمان انتخاب شوند تا دوام بالاتری را تامین نمایند.

روکش های زیرکونیا (zirconia crowns)

روکش های زیرکونیا روکش های تمام سرامیکی هستند که در سال های اخیر مورد استقبال فراوان قرار گرفته اند. این مسئله از آنروست که زیرکونیا بالاترین استحکام را در میان سرامیک ها داراست، به طوری که استحکام روکش های زیرکونیا قابل مقایسه با روکش های فلزسرامیک (PFM) می باشد. در عین حال که نمای طبیعی تری را نیز در مقایسه با روکش های فلزسرامیک ایجاد می کنند.

روکش های زیرکونیا به دو صورت ساخته می شوند:

روکش‌های زیرکونیا مونولیتیک (Monolithic Zirconia)

از مزایای این نوع از روکش های زیرکونیا این است که استحکام خمشی بسیار بالایی در حد 1200 مگاپاسکال دارند. در نتیجه می توان از آن ها با اطمینان خاطر در دندان های خلفی (عقبی) استفاده کرد. البته روکش های زیرکونیای مونولیتیک، اپک (مات) هستند و این علت دیگری است که عموما برای دندان های عقب که کمتر در معرض دید هستند به کار می روند.

این روکش ها را در موارد زیر می توان به کار برد:

1. به این دلیل که روکش های زیرکونیا مونولیتیک استحکام خمشی و مقاومت در برابر شکست بالایی را نشان می دهند، هنگامی که فرد تعدادی از دندان های خود را از دست داده است، می توان از آن ها به صورت بریج استفاده کرد.
2. این روکش ها در افرادی که براکسیزم یا دندان قروچه دارند قابل استفاده هستند. ساختار یکپارچه و مستحکم آن ها در برابر نیروهای چندین برابری که در اثر براکسیزم به دندان ها وارد می شود مقاومت می کند.
3. زمانی که فضای بین فکیِ اندکی وجود دارد، می توان از این روکش ها استفاده کرد. به این دلیل که در ضخامت های کم هم استحکام قابل قبولی از خود نشان می دهند و نیازی نیست جهت تامین فضا برای روکش به میزان زیادی از بافت دندان تراشیده شود.
4. گاهی از اوقات ساختار دندان زیرین تغییر رنگ شدید دارد، مانند زمانی که دندان دارای پست و کور و یااباتمنت ایمپلنت است. روکش های زیرکونیا مونولیتیک کاملا این قابلیت را دارند که رنگ تیره ی زیرین را پوشش دهند.

روکش‌های زیرکونیا با شفافیت بالا (High Translucent Zirconia)

استحکام خمشی این روکش‌ها و مقاومت در برابر شکست آن ها از 500 تا 700 مگاپاسکال است.  این روکش ها به دلیل شفافیت، به خوبی می‌توانند با رنگ طبیعی دندان‌ها هماهنگ شوند و زیبایی ظاهری دندان ها را حفظ نمایند. . از آنجا که این روکش ها استحکام و زیبایی را تواما دارا هستند، از آن ها هم در دندان های قدامی (جلویی) و هم در دندان های خلفی (عقبی) می توان استفاده کرد.

 کدام نوع از روکش های سرامیکی انتخاب بهتری برای دندان های شماست ؟

برای انتخاب بهترین سیستم سرامیکی برای هر فرد، باید دو عامل تعیین کننده را در دو کفه ی ترازو قرار داد. سپس بر اساس نیاز هر فرد، نوع روکش سرامیکی را انتخاب نمود. یکی از این عوامل، خصوصیات فیزیکی آن نوع از سیستم سرامیکی است که مواردی چون: استحکام، مقاومت در برابر شکست، مقاومت در برابر سایش و دوام طولانی مدت را شامل می شود و عامل دیگر ملاحظات زیبایی است.

مسلما در دندان های خلفی (عقبی) که نیروهای بیشتری بر دندان ها وارد می شود، کفه ب سنگین تر، استحکام سرامیک خواهد بود و در دندان های قدامی (جلویی)، زیبایی و طبیعی بودن روکش است که حائز اهمیت می باشد.

 آیا پریدگی های کوچک دندانی را بدون نیاز به تعویض روکش می توان تعمیر کرد ؟

پریدگی های کوچک یا chipping را می توان بوسیله قرار دادن کامپوزیت در آن ناحیه تعمیر کرد. اتصال بین سرامیک و کامپوزیت توسط باندهای بخصوصی ک قابلیت اتصال این دو ماده ی متفاوت به هم را دارند، انجام می شود. هر چند قدرت این باند زیاد نیست اما نیاز به تعویض روکش را به تعویق می اندازد.