قبل از اینکه به معرفی مواد و غذاهای مفید برای دندان بپردازیم، بد نیست اشاره ای به نحوه شکل گیری دندان داشته باشیم. زیرا با اطلاع از مواد سازنده دندان، می توانیم رژیم غذایی مناسب تری برای حفظ سلامت دهان و دندان در نظر بگیریم که شامل مواد اصلی سازنده دندان نیز باشند.

مواد سازنده دندان چه هستند و چرا مصرف غذاهای حاوی این مواد توصیه می شود؟

دندان ها از مواد معدنی و مواد آلی ساخته می‌شوند. در طول رشد دندان، ابتدا یک ساختار سلولی به نام (dental papilla) شکل می‌گیرد که به طور معمول در قسمت وسط دندان قرار دارد. این لایه شامل سلول‌های بنیادی و فیبروبلاست ها می‌باشد. سپس سلول‌های لایه پاپیلا به شکل دندانی سفت که در برابر فشار و اعمال نیروهای جویدن مقاوم است، تبدیل می‌شوند.

در این فرآیند، ماده سفت دندان، ماده کلسیمی هیدروکسی آپاتیت است که به میزان زیادی در دندان وجود دارد. علاوه بر کلسیم، فسفر، منیزیم، فلوراید و کلر از دیگر مواد معدنی حیاتی هستند که برای ساخت دندان مورد نیاز هستند. همچنین ویتامین D و ویتامین C نیز برای ساخت و حفظ دندان‌ها بسیار مهم هستند.

مصرف غذاهای حاوی این مواد معدنی و ویتامینی می تواند به حفظ سلامت دندان ها و افزایش طول عمر آن ها منجر شود. در ادامه به بررسی و معرفی مهم ترین مواد و غذاهای مفید برای دندان پرداخته شده است.

نوشته مرتبط: آشنایی با آناتومی و ساختار دندان ها

مواد و غذاهای مفید برای دندان ها (جهت افزایش استحکام و سلامت آن ها)

آب

مهم‌ترین نوشیدنی جهت حفظ سلامت دهان است. آب باعث رقیق شدن اسیدهای تولید شده توسط باکتری‌ها شده و ریسک پوسیدگی را کاهش می‌دهد.

شیر و دیگر محصولات لبنی

مانند پنیر و ماست که میزان قند پایینی هم دارند برای سلامتی دندان‌ها مفیدند. همچنین آن‌ها حاوی پروتئین و غنی از کلسیم هستند که در استحکام دندان‌ها موثر است. متخصصین در زمینه سلامت توصیه می‌کنند که اکثر بزرگسالان حدود ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز از طریق غذا (لبنیات کم چرب) دریافت کنند. این میزان حدود سه فنجان در روز است.

غذاهای غنی از فسفر

فسفر یکی از مواد معدنی مهمی است که برای سلامت دندان ضروری است. فسفر در ساختار دندان به عنوان یکی از عناصر اصلی و مهم موجود است و با کلسیم و دیگر عناصر معدنی ترکیب شده است. فسفر به دندان کمک می کند قوام و سختی لازم را برای حفظ شکل و عملکرد آنها فراهم کند. همچنین فسفر به رشد و نمو دندان‌ها در دوران کودکی کمک می کند و سلامت دندان‌های دائمی را نیز حفظ می کند. مواد غذایی مانند گوشت، مرغ، ماهی، شیر و تخم مرغ و … حاوی فسفر بوده و به استحکام دندان کمک می‌کنند.

باید در نظر گرفتن که مصرف مداوم غذاهای حاوی فسفر به مقدار مناسب می‌تواند به حفظ و افزایش سلامت دندان‌ها کمک کند. با این حال، نباید فسفر را بیش از حد مصرف کنید، چرا که این می‌تواند باعث کاهش جذب کلسیم و سایر مواد معدنی از بدن شما شود.

مغزیجات

مغزها از جمله بادام، گردو و فندق حاوی پروتئین و مواد معدنی هستند و در عین حال کربوهیدرات پایینی دارند که هر دو این‌ها در کنترل پوسیدگی موثرند. همچنین جویدن مغزها موجب ترشح بیشتر بزاق می‌گردد که ریسک پوسیدگی را کم می‌کند. کنجد به خصوص با داشتن کلسیم زیاد، در حفظ استحکام ساختمان دندان و استخوان فک موثر است. به همین دلیل مغزها عموما جزء مواد و غذاهای مفید برای دندان ها در نظر گرفته می شوند.

سبزیجات برگ‌دار (از جمله بهترین غذاهای مفید برای دندان)

مانند اسفناج، کلم پیچ و بروکلی غنی از ویتامین‌ها و املاح هستند. همچنین آن‌ها شامل میزان بالایی از کلسیم هستند که در استحکام بخشیدن به دندان و جلوگیری از استئوپروز استخوان فک موثرند. همین طور حاوی فولیک اسید (یک نوع از ویتامین B) هستند که فواید متعددی دارد از جمله اینکه مشکلات لثه‌ای را در زنان باردار بهبود می‌بخشد.

سیب، هویج و کرفس

که هر سه این میوه و سبزیجات میزان زیادی آب و فیبر دارند و حین جویدن آن‌ها میزان زیادی بزاق ترشح می‌شود که ریسک پوسیدگی را کاهش می‌دهد. همچنین بافت فیبری باعث ماساژ لثه‌ها می‌شود و تا حدودی خاصیت تمیز کنندگی دندان‌ها را نیز داراست. همچنین هویج حاوی ویتامین B و کرفس حاوی ویتامین A و C است. دو ویتامینی که به سلامت لثه‌ها به میزان زیادی کمک می‌کنند.

چای سبز و چای سیاه

به خصوص غنی از پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها هستند، آنتی اکسیدان‌هایی که در بسیاری از غذاهای گیاهی یافت می‌شوند. این آنتی اکسیدان‌ها باکتری‌های پوسیدگی‌زا را از بین می‌برند. همچنین فلوراید موجود در چای باعث محافظت از دندان در برابر پوسیدگی می‌شود.

مواد غذایی مضر برای سلامتی دندان ها

برای ارتقای بهداشت دهان و دندان تنها مصرف غذاهای مفید برای دندان کافی نیست! برخی غذاها، خوراکی ها و نوشیدنی‌ها هستند، که برای سلامت دهان و دندان بسیار مضرند. هرچه بیشتر از این موارد استفاده کنید آسیبی که متوجه دندان می‌شود بیشتر خواهد شد. برخی از مواد مضر برای دندان‌ها عبارتند از:

• قند، شکر و شیرینی‌ها: مصرف بیش از حد شکر و شیرینی می‌تواند باعث تشدید تخریب دندان‌ها شود.
• نوشیدنی‌های گازدار: مواد شیمیایی موجود در نوشابه‌های گازدار باعث ایجاد اسیدیته در دهان می‌شود که می‌تواند به آسیب دندان‌ها منجر شود.
• برنج و آرد سفید: برنج و آرد سفید می‌تواند باعث چسبیدن ذرات به دندان‌ها شود و تجمع‌شان بر روی سطح دندان‌ها می‌تواند منجر به تخریب دندان شود.
• قهوه و تنقلات: مصرف بیش از حد قهوه و تنقلات می‌تواند باعث ایجاد لکه های رنگ بر روی دندان‌ها شود و ظاهر آنها را زشت کند.
• الکل: مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث کاهش تولید سیالات دهانی شود که این مساله می‌تواند باعث خشکی دهان و تشدید تخریب دندان‌ها شود.
• اسیدهای موجود در میوه‌ها: برخی از میوه‌ها مانند لیمو، پرتقال و گریپ‌فروت اسیدهای قوی دارند که می‌تواند باعث تخریب دندان‌ها شود.
• شکلات: شکلات حاوی شکر است و می‌تواند باعث تخریب دندان‌ها شود. همچنین، شکلات دارای رنگدانه هایی است که می توانند به سطح دندان ها بچسپند و باعث تغییر رنگ آن شوند.
• سیگار، قلیان و سایر موادی که تنباکو دارند باعث تغییر رنگ دندان ها، پوسیدگی و سایر مشکلات مرتبط با دهان و دندان می شوند.

چنانچه مصرف بی رویه مواد مضر برای دندانی مشکلاتی ایجاد کند، چه باید کرد؟

مصرف بی رویه مواد مضر برای دندان در دراز مدت می تواند مشکلاتی ایجاد کند. اولین کاری که باید انجام داد کاهش مصرف آن ها یا حتی در صورت امکان توقف مصرفشان است. در قدم بعدی، بهتر است برای ارزیابی مشکلات ایجاد شده با یک دندانپزشک صحبت کنید.

نکات پایانی در خصوص تغذیه و سلامت دهان و دندان

برای ارتقای سلامت کلی بدن مخصوصاً ناحیه دهان، افراد بهتر است غذاهای مفید برای دندان را مد نظر داشته باشند. به طور کلی موادی که در بخش نخست این نوشتار آمد برای حفظ استحکام و دوام دندان‌ها مفید هستند و بهتر است در سبد غذایی خانواده گنجانده شوند. همچنین بهتر است از مصرف مواد فرآوری شده و سایر مواردی که در بخش قبل لیست شد اجتناب شود. این موضوع به ویژه باید در خصوص کودکان حتماً در نظر گرفته شود تا از درمان های دندانپزشکی در آینده بی‌نیاز باشند.