درحالی که تمیز کردن دندان یا (tooth cleaning) در حالت استاندارد تنها سطح دندان‌ها را تمیز می‌کند، جرم گیری دندان، عمیق‌تر و پروسه پیچیده‌تری در دندانپزشکی است. جرمگیری یا دنتال اسکیلینگ (Dental scaling) معمولا برای مراجعانی انجام داده می‌شود که از بیماری لثه رنج برده و با تشکیل بیش از حد پلاک دندان مواجه هستند. اگر قصد انجام جرم گیری دندان دارید و یا دندانپزشک این پروسه را به شما پیشنهاد داده است، بهتر است کمی درباره روند و نحوه انجام آن اطلاعاتی به دست بیاورید. آنچه در این مقاله می‌خوانید تعریف، نحوه انجام، ابزارها، اهمیت، معایب، مزایا و پاسخ به رایج‌ترین سوالات مطرح شده پیرامون پروسه جرم‌گیری‌دندان است.
جرم گیری دندان چیست؟
جرمگیری دندان پروسه‌ای است که بطور روتین به منظور برداشتن جرم های بالا و زیرلثه انجام می‌شود. پلاک میکروبی و جرم‌ها عامل ایجادکننده بیماری‌های لثه هستند. به همین دلیل انجام مرتب جرمگیری سبب پیشگیری و همچنین بهبود بیماری‌های لثه و پریودنتال خواهد شد.
بزرگترین هدف جرمگیری حذف پلاک دندانی است:
پلاک دندانی یا پلاک باکتریایی دشمن شماره یک دندان‌های شما است و اگر به طور مرتب بهداشت دهان و دندان را رعایت نکنیم با شکل‌گیری پلاک و نهایتا سخت شدن آن و تشکیل جرم، بیماری‌ها و مشکلات زیادی برای ما پیش خواهند آمد. هدف اصلی جرم گیری دندان نیر مبارزه با این پلاک‌ها و درمان مشکلات موجود و پیشگیری از عوارض آینده است.
پلاک دندانی چگونه تشکیل می‌شود و چرا حتما باید از روی دندان حذف شود؟
قبل از پلاک دندانی لایه‌ای شگل می‌گیرد که با خودِ پلاک اشتباه گرفته می‌شود
همه افراد درجاتی از تشکیل پلاک دندانی را تجربه می‌کنند. ترکیب سه فاکتور بزاق، باکتری‌ها و پروتئین‌های موجود در داخل دهان شما در مجموع یک لایه نازک را تشکیل می‌دهد که سطح دندان‌ها را می‌پوشاند. این لایه، پلاک دندان نیست. بلکه بستری برای تشکیل پلاک روی دندان‌ها است.
روی لایه ذکر شده پلاک می‌نشیند اگر…
زمانی که شما چیزی می‌خورید ذرات ریز مواد غذایی، اسیدها و قندهای موجود در این مواد غذایی، روی لایه نازک ذکر شده تجمع پیدا کرده و باعث ایجاد پلاک دندانی می‌شود. باکتری‌هایی که در این پلاک دندانی زندگی می‌کنند می‌توانند باعث ایجاد بیماری‌های لثه و پوسیدگی‌های دندانی شوند. مسواک زدن، استفاده از نخ دندان و تمیز کردن منظم دندان، به شما در از بین بردن پلاک کمک کرده و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری می‌کند.
اما اگر به بهداشت دهان و دندان رسیدگی نشود، پلاک تشکیل شده روی آن لایه، کم کم سخت و کلسیفیه شده و تبدیل به جرم می‌شود که برداشت و حذف آن تنها توسط دندانپزشکان امکان‌پذیر است.
لثه سالم بهترین دفاع دربرابر پلاک دندان
هرچند که لثه و دندان ظاهرا در خط لثه به هم متصل می‌شوند، اما اتصال آناتومیکی این دو 1 تا 3 میلیمتر بالاتر از خط لثه است. این یعنی در حالت طبیعی، مابین لثه و دندان، فضای کوچکی به عمق 1 تا 3 میلیمتر وجود دارد که پلاک دندان می‌تواند به این عمق نفوذ کند. اگر شما لثه‌های سالم و طبیعی داشته باشید پلاک دندان معمولا تنها اطراف دندان‌ها را در بر گرفته و مقداری نیز داخل این فضا تجمع می‌یابد که در این حالت نفوذ عمقی نخواهد بود.
این فضای موجود بین لثه و دندان به طور نرمال در همه‌ی دندان‌ها وجود دارد و همان جایی است که توسط مسواک به طور کامل قابل پاکسازی نیست و حتما باید به کمک نخ دندان تمیز شده و عاری از پلاک میکروبی شود. این مسئله اهمیت استفاده از نخ دندان را در حفظ سلامتی لثه‌ها نشان می‌دهد. مسواک زدن به تنهایی نمی‌تواند سلامتی را برای لثه‌ها و دندان‌ها تامین کند.
پیشروی پلاک دندانی به زیر لثه و شروع شکل‌گیری بیماری لثه
چنانچه فرذی دچار بیماری لثه باشد، استحکام بافت لثه در اطراف دندان‌ها کاهش یافته یا به نوعی شل شده و پلاک میکروبی راحت تر به زیر لثه نفوذ می‌کند. با افزایش عمق فضای لثه‌ای به بیش از 3 میلیمتر، باکتری‌های موجود در پلاک، در عمق این فضا جای می‌گیرند و محصولات مخرب خود را بر بافت لثه‌ای ریخته و موجب آسیب و بیماری لثه‌ها می‌شوند. با عمیق‌تر شدن این فضا، عملا ما یک حفره به نام پاکِت دندانی داریم که پر است از پلاک دندانی و انواع باکتری‌های بی‌هوازی و مخرب. این شرایط می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی از جمله خونریزی لثه و بوی بد دهان شود.
با افزایش عمق فضای بین لثه و دندان به 4 میلیمتر و بیش از آن، معمولا حتی با نخ دندان هم نمی‌توان عمق فضای لثه‌ای را به طور کامل تمیز کرد. در این مواقع دندانپزشک شما برای از بین بردن پلاک و جرم زیر لثه و کمک به معالجه بیماری لثه، جرم گیری عمیق دندان را در نظر خواهد گرفت.
جرم گیری چگونه انجام می‌شود؟
پروسه جرم گیری دندان شامل حذف پلاک دندانی و بالاخص باکتری های بی‌هوازی و مخرب همراه پلاک از سطح دندان درست در زیر خط لثه است. این روش باید قبل از شروع عوارض و مشکلات ناشی از تشکیل و ماندگاری پلاک و بیماری‌های لثه (مانند از دست رفتن دندان و …) صورت بگیرد. دندانپرشکان برای انجام این پروسه از دو روش رایج و مرسوم کمک می‌گیرند. هرچند که هر دو روش به منظور از بین بردن پلاک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد اما نحوه انجام آن‌ها با هم تفاوت‌های اساسی دارد.
همانطور که گفته شد به طور کلی دو روش برای جرمگیری دندان وجود دارد که این دو روش عبارتند از:
- اسکیلینگ یا جرم گیری دندان با کمک ابزارهای مخصوص و دستی دندانپزشکی
- اسکیلینگ با کمک ابزار جرمگیری اولتراسونیک
در روش اول دندانپزشک یا پریودنتیست (متخصص جراح لثه) با کمک ابزارهای فلزی مانند کورت (curette) یا اسکیلر (scaler) اقدام به برداشت جرم دندان از زیر لثه می‌کنند. به عبارتی برای دسترسی به فضای زیر خط لثه، دندانپزشکان از این ابزارها استفاده می‌کنند.
در روش دوم نیز دندانپزشک از ابزارهای اولتراسونیک جهت برداشت پلاک و جرم‌های تشکیل‌شده در خط لثه یا بالای آن کمک می‌گیرد. دستگاه‌های پیشرفته اولتراسونیک دارای یک نوک فلزی با خاصیت ایجاد ارتعاش هستند که در نقش ویبراتور عمل می‌کنند. همزمان با ایجاد ارتعاش آب سردی نیز از دستگاه خارج می‌شود که به بیرون راندن پلاک و جرم و ساختاری های آسیب‌دیده و بیمار زیر خط لثه نیز کمک می‌کند.
جرم گیری هیچ آسیبی به دندان ها نمی‌رساند
در خصوص جرم گیری دندان باورهای اشتباه زیادی وجود دارد، از جمله:
لق شدن دندان
یکی از رایج‌ترین باورهای اشتباه، ضعیف شدن یا لق شدن دندان‌ها و یا جابجایی و حرکت دندان است. این باور اشتباه از آنجا منشاء گرفته که زمانی که بیماری پیشرفته لثه وجود داشته باشد، دندان‌ها استخوان حمایت‌کننده خود را از دست می‌دهند و دچار لقی می‌شوند. این مسئله به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و وجود پلاک میکروبی و جرم‌ها بر روی دندان‌ها ایجاد می‌شود.
پس از جرمگیری، جرم‌هایی که ظاهرا باعث اتصال دندان‌ها به هم شده بودند، برداشته می‌شوند و لقی دندان‌ها بیشتر احساس می‌شود. شخص گمان می‌کند که جرمگیری باعث لقی و حرکت دندانهایش شده، درحالیکه علت این لقی وجود طولانی‌مدت جرم‌ها و پلاک میکروبی روی دندان‌ها بوده است و نه پروسه جرمگیری.
فاصله گرفتن دندان‌ها
در برخی موارد نیز ممکن است شخص تصور کند بین دندانهایش فاصله افتاده و فکر کند که این فاصله به خاطر انجام جرم گیری است. این فاصله به جهت برداشته شدن پلاک و جرم دندان است که برای مدت‌ها بین دندان‌ها شکل گرفته است. این فاصله همان فضایی است که متعلق به لثه بوده و باید توسط لثه پر می‌شده ولی جرم‌ها آن را اشغال کرده بودند. حالا با حذف جرم‌های دندانی مجددا توسط لثه‌ی سالم پر خواهد شد.
حساسیت و درد شدید دندان‌ها
باور اشتباه دیگر این است که جرمگیری با درد و حساسیت شدید دندان‌ها همراه است. برخی افراد ممکن است حساسیت لثه و دندان را بعد از جرم گیری دندان تجربه کنند که چندان مساله جدی و خطرناکی نیست. برای مدیریت این مساله تنها کافیست که از خمیر دندان های ضد حساسیت استفاده کنید تا حساسیت کاهش یافته و از بین برود. تجربه حساسیت 24 تا 48 ساعت بعد از انجام پروسه طبیعی است.
از بین رفتن مینای دندان
یکی دیگر از باورهای اشتباه و متاسفانه بسیار رایج در مورد جرمگیری این است که جرمگیری باعث از بین رفتن مینای دندان‌ها می‌شود. جرم گیری هیچ‌گونه آسیبی به مینای دندان ها نمی‌رساند. وسایلی که به کمک آن جرمگیری انجام می‌شود، چه قلم‌های دستی و چه دستگاه اولتراسونیک به هیچ عنوان قادر نیستند حتی روی مینا خش ایجاد کنند.
حساسیت قابل برگشت و زودگذری که ممکن است پس از جرمگیری ایجاد شود، به اشتباه به برداشته شدن مینای دندان نسبت داده می‌شود.
آیا جرمگیری باعث سفید شدن دندان‌ها می‌شود؟
هرچند که این پروسه به خودی خود منجر به سفید شدن کامل دندان‌ها نمی‌شود اما انجام دادن آن می‌تواند به سفید شدن دندان‌ها کمک کند. زیرا رنگدانه‌های خارجی روی سطح دندان‌ها که سبب بد رنگ شدن دندان‌ها می‌شود را از بین می‌برد. انجام یک پروسه بروساژ که شامل تمیز کردن حرفه‌ای سطوح دندان‌ها در کلینیک دندانپزشکی می‌باشد، می‌تواند مکمل جرمگیری باشد.
باید دقت شود جرمگیری رنگ اصلی دندان را تغییر نمی‌دهد و برای روشن شدن رنگ دندان‌ها باید از درمان بلیچینگ استفاده کرد.
پیشگیری از بروز بیماری، کمترین فایده جرمگیری است:
زودن جرم‌های دندانی فواید بسیار زیادی دارد. برخی از مهم‌ترین فواید جرم گیری دندان عبارتند از:
- پیشگیری از پوسیدگی دندان و ایجاد حفره دندانی
- پیشگیری از بیماری پریودنتال
- از بین بردن لکه های دندانی
- پیشگیری یا از بین بردن بوی بد دهان
- صرفه‌جویی در هزینه و کاهش نیاز به پروسه‌های زیبایی دندان (که بسیار هزینه بر هستند)
- زیباتر شدن طرح لبخند
آیا جرم گیری دندان درد دارد؟
اگر لثه‌ها سالم باشند و یا ژنژیویت خفیفی داشته باشند، معمولا برداشتن جرم‌ها چه بوسیله‌ی وسایل دستی انجام شود و چه با دستگاه اولتراسونیک، ممکن است با درد بسیار مختصری همراه باشد.
اما اگر بیماری لثه وجود داشته باشد، معمولا جرمگیری با خونریزی لثه‌ها همراه است و تجربه کمی احساس ناخوشایند و ناراحتی طبیعی است. البته در اکثر مواقع این میزان قابل تحمل بوده و حتی نیاز به انجام بیحسی نیست.
کارهایی که باید پیش از جرم گیری انجام دهید:
قبل از انجام این پروسه باید حتما اطلاعات لازم را به دندانپزشکتان ارائه دهید. سوابق پزشکی و خانوداگی مخصوصا در زمینه دندانپزشکی به دندانپزشک در انجام هرگونه پروسه درمانی کمک می‌کند. از آنجایی که جرم گیری دندان می‌تواند باعث ورود عفونت و باکتری به داخل خون شود، لذا اگر مشکل خاصی مانند بیماری های قلبی، بیماری کبد، نقص سیستم ایمنی (ایدز) و … دارید بهتر است که پیش از هر اقدامی با دندانپزشکتان مشورت کنید.
آنچه بعد از جرم گیری در انتظار شما است
شرایط لثه‌ها و دندان‌ها پس از جرمگیری کاملا بستگی به میزان جرم‌ها، مدت زمانی که این جرم‌ها داخل دهان بوده است (چه مدت از آخرین باری که جرمگیری برایتان انجام شده، گذشته است)، بهداشت دهان شما و سلامتی لثه‌ها دارد.
اگر جرم کمی روی دندان‌ها وجود داشته باشد و لثه‌ها تقریبا سالم باشند، حساسیت لثه‌ای و دندانیِ بسیار کمی پس از جرمگیری وجود خواهد داشت و در مدت زمان کوتاهی برطرف خواهد شد. اما اگر لثه‌ها دچار بیماری باشند، بسته به شدت آن، درجات متفاوتی از حساسیت لثه‌ای و دندانی و همچنین خونریزی از لثه‌ها تجربه می‌شود.
دندانپزشک شما ممکن است یک خمیر دندان ضدحساسیت را برای کمک به کاهش این ناراحتی‌ها پیشنهاد دهد. همچنین ممکن است بعد از انجام پروسه، از دهانشویه‌های تجویز شده استفاده کنید تا بتوانید به حفظ بهداشت لثه‌ها و تمیز شدنشان کمک کنید. اما اگر بعد از پروسه به روال عادی و منظم رعایت بهداشت دهان و دندان بازگردید لثه‌های شما به سرعت بهبود یافته و به رنگ و ظاهر طبیعی خودشان برمی‌گردند.
فهرست منابع
- What Is Scaling, and Why Is It Necessary? From 123Dentist.com
- All That You Need to Know About Tooth Scaling and Polishing
- Benefits Of Teeth Scaling – Is Scaling Good For Teeth?
- Side Effects of Teeth Scaling That You Need To Know
- Dental Scaling and Root Planing Explained – Oral-B
- Scaling and Root Planing: Step-By-Step Procedure – NewMouth
- Step-By-Step Teeth Cleaning Process | Carolina Dentistry
