شکستگی دندان یک مشکل نه چندان رایج است که می‌تواند برای هر کسی در هر سنی اتفاق بیفتد. آنچه در این مقاله می‌خوانید توضیحاتی درباره علل، علائم و نحوه ترمیم یک دندان شکسته است. تاکید ما بیشتر بر روی روش‌های ترمیم شکستگی دندان است. چنانچه در خصوص ترمیم شکستگی دندان نیاز به اطلاعات بیشتر دارید، خواندن این محتوا به شما توصیه می‌شود.

رایج ترین دلیل شکستن دندان چیست؟

شکستگی دندان آنچنان که به نظر می‌رسد مشکل رایجی نیست، اما در صورت بروز، عمدتاً به 2 دلیل اتفاق می‌افتد. پوسیدگی دندان اولین و مهمترین علت آسیب‌های دندانی است. و بعد از آن، عواملی خارجی (به جز پوسیدگی) مانند وارد شدن ضربه، ساییدگی دندان‌ها و … می‌تواند مستقیماً از دلایل شکستن دندان و یا لب پر شدن دندان‌ها باشد.

توضیح عامل اول: پوسیدگی دندان

زمانی که بافت مینای دندان به دلیل حمله اسید و فعالیت باکتری‌ها یکپارچگی خود را از دست داده و تحلیل می‌رود، استحکام دندان کاهش یافته و حفراتی در آن ایجاد می‌شود. همینطور که دندان پوسیده‌تر می‌شود، ممکن است با هر بار جویدن، مستعد شکستگی بیشتر باشد. گاهاً به دلیل شدت پوسیدگی، تکه‌ای بزرگ از نسج دندان به دلیل عدم استحکام دچار افتادگی و شکستگی می‌شود.

توضیح عامل دوم: علل خارجی شکستن دندان

منظور از عوامل خارجی این است که دندان به واسطه نیروهای خارجی تحت تاثیر و فشار قرار می‌گیرد. زمانی که پای عامل و مقصر خارجی در میان باشد، معمولاً لبه‌های دندانی دچار شکستگی و آسیب می‌شوند. به عنوان مثال موارد زیر همگی می توانند به نوعی موجب لب پر شدن دندان شده و ما را جهت ترمیم دندان شکسته به نزد دندانپزشک روانه کند:

• شکستن تخمه و سایر خوراکی‌های مشابه
• جویدن جسم سفت و سخت مانند یخ، ناخن، خودکار و مداد و ….
• دندان قروچه (ناشی از استرس و فشار روانی به صورت خودآگاه یا در طول خواب)
• وارد شدن ضربه به دهان و دندان (مثلا برخورد مشت، توپ، سنگ یا هر شی دیگر به دهان)

علائم شکستگی دندان چیست؟

هرچند که اغلب شکستگی‌های دندانی به خوبی قابل تشخیص هستند و شخص می‌تواند متوجه شود دندانش چگونه و به چه شکلی دچار آسیب شده، اما بد نیست علائم آن را یک بار دیگر بخوانید:

• احساس هرگونه لبه تیز، ناهموار یا دندانه دار روی سطح دندان حین لمس دندان توسط زبان
• احساس زخم شدن زبان
• تحریک شدن لثه مخصوصا در ناحیه “خط لثه” دندانی که شکسته شده است
• درد دندان حین خوردن چیزی و یا لمس آن
• بروز یک حساسیت ناگهانی به غذاهای سرد یا نوشیدنی
• خونریزی
• دیده شدن قطعات دندانی در دهان یا بیرون دهان
• و …

با دندان شکسته چه کنیم؟

همانطور که گفته شد، ترمیم دندان شکسته حتماً باید توسط دندانپزشک صورت بگیرد، بنابراین باید به یک دندانپزشک (ترجیحاً متخصص ترمیمی و زیبایی) مراجعه شود. اما همیشه امکان مراجعه فوری وجود ندارد. به عنوان مثال، ممکن است شخص در نیمه‌های شب با شکستگی دندان روبرو شده باشد و یا در نزدیکی محل زندگی‌اش کلینیک دندانپزشکی وجود ندارد.

در چنین شرایطی لازم است تا مراجعه به دندانپزشک و ترمیم دندان شکسته، اقداماتی در خانه انجام شود. افراد می‌توانند اقدامات زیر را در پیش بگیرند:

قطعات جدا شده دندان را پیدا کنید

معمولا بعد از شکستن دندان، قطعه یا قطعاتی از آن جدا می‌شوند. این قطعات بهتر است در داخل شیر (در وهله اول) و یا آب قرار داده شوند و زیر 48 ساعت برای ترمیم به متخصص ترمیمی و زیبایی مراجعه شود. قرار دادن قطعات شکسته از این جهت انجام می‌شود که آن‌ها آب خود را از دست ندهند و یا خشک نشوند.

اگر قطعات شکسته در دسترس نباشند تا زمان مراجعه به متخصص چگونه از دندان محافظت کنیم؟

معمولاً با شکستن دندان، مقدار زیادی از عاج دندان در معرض دید قرار خواهد گرفت. این یعنی توبول‌های عاجی زیادی به محیط دهان باز می‌شوند. توبول‌ها لوله‌های نازک و میکروسکوپی در لایه عاج هستند که نسبت به سردی، گرمی، تغییرات ph و موارد دیگر حساس می‌باشند. زمانی که توبول‌ها به محیط دهان باز هستند، دندان بسیار حساس می‌شود و بیمار ممکن است درد و حساسیت زیادی تجربه کند.

بیمار برای محافظت از دندان تا زمان مراجعه به متخصص ترمیمی و زیبایی بهتر است از مصرف خوراکی‌ها و مخصوصاً نوشیدنی‌های سرد و گرم اجتناب کند. با سمتی از دهان که دندان شکسته در آن قرار دارد بهتر است که چیزی جویده نشود و برای تسکین درد از مسکن‌های بدون نسخه کمک گرفته شود.

دندان را ایمن کنید

اغلب اوقات زمانی که دندانی دچار شکستگی می‌شود، ممکن است لبه‌های تیزی به جای بگذارد. برای اینکه بقیه بخش‌های دهان (مخصوصاً زبان و لب ها و لثه) از دندان شکسته شده و احتمالاً دارای لبه‌های تیز مصون باشند، هرگونه برجستگی و لبه تیز دندان شکسته شده را با موم دندانپزشکی، آدامس بدون قند و یا تی بگ بپوشانید. سعی نکنید برای بی خطر کردن لبه های تیز از اجسام خارجی مانند سوهان استفاده کنید زیرا ممکن است آسیب وارده بدتر شده و غیرقابل جبران باشد.

برای تسکین درد دست به کار شوید

ممکن است تا زمان ترمیم دندان شکسته درد و حساسیت دندانی تجربه شود، در چنین شرایطی برای کاهش التهاب و ناراحتی از مسکن بدون نسخه استفاده کنید. مسکن هایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای اینکار باشند.

در صورت نیاز فقط غذای نرم بخورید

اگر گرسنه هستید و نیاز به خوردن غذا دارید، تنها غذاهای آبکی و خیلی نرم بخورید. سعی کنید از مصرف غذاهای اسیدی، شیرین، خیلی گرم یا خیلی سرد اجتاب کنید زیرا درد و حساسیت دندان شکسته را افزایش می‌دهند.

دهان خود را شستشو دهید

اگر آسیب وارد شده به دندان کم و یا جزئی است، می‌توانید چند روز صبر کنید و آنگاه به دندانپزشک مراجعه کنید. در این فاصله حتما نخ دندان بکشید، با آب نمک دهان خود را بشویید، از خوردن غذاهای سفت و سخت اجتناب کنید و در صورت امکان با طرف مقابل دندان شکسته غذا را بجوید.

ترمیم دندان شکسته: با چه روش‌هایی می‌توان دندان شکسته را ترمیم کرد؟

بر اساس اینکه ماهیت یا علت شکستگی دندان چیست و کدام دندان‌ها به چه میزان دچار آسیب شده‌اند، متخصصان ترمیمی و زیبایی از روش‌های متنوعی برای ترمیم دندان شکسته استفاده می‌کنند. در ادامه با 10 روش ترمیم دندان‌هایی که دچار شکستگی، لب پر شدگی یا ترک شده‌اند آشنا خواهید شد. اما بهتر است بدانید که درمان ها به طور کلی دو دسته هستند:

برای ترمیم دندان شکسته به دنبال پوسیدگی پس از برداشتن بقایای پوسیدگی و تمیز کردن دندان، از مواد پر کننده مانند آمالگام، کامپوزیت و … استفاده می شود. همچنین در صورت آسیب گسترده می توان دندان را با بیلداپ بازسازی کرد و در آخرین گام اگر دندان با بیلداپ قابل ترمیم نباشد آن را روکش می کنند. درمان های دسته دوم معمولا پروتزی هستند.

1. اتصال مجدد دندان به هم (Reattachment)

در بسیاری از موارد امکان اتصال قطعات جدا شده با یک لایه نازک کامپوزیت فلو (flow) وجود دارد. برای اینکار ابتدا دندان تمیز و پاکسازی می‌شود سپس اچ و باند و لایه کامپوزیت فلو اعمال می‌شود تا در نهایت قطعه جدا شده روی کامپوزیت قرار داده شود. در واقع کامپوزیت فلو به عنوان چسب بین قطعه جداشده و دندان عمل می‌کند. در نهایت اگر لازم باشد محل شکستگی با کامپوزیت‌های معمولی تقویت خواهد شد.

2. تغییر شکل دندان (Reshaping)

اگر دندان به صورت جزئی لب پر شده باشد، می‌توان با تراش بسیار مختصر و پالیش آن، آن مشکل را برطرف کرد. این کار نیز یک روش ساده و کم هزینه برای ترمیم یک دندان شکسته یا لب پر شده است که نتایج نسبتا خوبی به دنبال دارد.

3. پر کردن دندان (Filling)

اگر دندان را نتوان با روش اتصال مجدد و یا تغییر شکل دادن ترمیم کرد و آسیب وارده کمی بیشتر از حد انتظار باشد، اولین گزینه ترمیم، پر کردن دندان است. به راحتی می‌توان یک حفره یا شکستگی را با این روش ترمیم کرد. پر کردن دندان یک روش بدون درد است و بسته به نوع مواد پر کننده هزینه آن نیز متغیر است.

4. کامپوزیت دندان شکسته جلو و سایر دندان های دیگر

برای ترمیم دندان شکسته جلو با کامپوزیت (یا هر کدام از دندان های آسیب دیده دیگر)، از دندان موکاپ و قالب گرفته می‌شود تا دندانپزشک بتواند برای انجام ترمیم، اصولی‌تر و بهتر عمل کند. ابتدا یک لایه یا پوسته زیرین از کامپوزیت در عمق محل شکستگی قرار داده می‌شود. سپس لایه لایه کامپوزیت کار می‌شود تا دندان به طور کامل ترمیم شود. برای ترمیم ابتدا لایه‌های عاجی و سپس لایه‌های مینایی ولایه‌های شفاف لبه‌ای کار می‌شود تا در نهایت بعد از ترمیم، دندان به طبیعی‌ترین شکل ممکن بازسازی شود.

5. انواع ونیر دندان (Veneers)

ونیر دندان یک روش عالی دیگر برای پنهان کردن دندان‌های لب پر شده و ترک خورده است. ونیرها پوسته‌ها یا لایه‌های بسیار نازکی هستند که بیشتر به جهت زیبایی به سطح جلویی دندان‌ها متصل می‌شوند. لمینت دندان و ونیر کامپوزیت دو نوع ونیر مشهور هستند که نه تنها برای اصلاح طرح لبخند که برای ترمیم دندان شکسته نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

6. انله دندان (Onlay)

اگر یکی از دندان‌های مولر یا پره‌مولر دچار آسیب جدی شده باشد طوری که علاوه بر لبه‌های دندانی، بخش میانی سطوح جونده آن‌ها نیز دچار آسیب شده باشد، می‌توان با انله دندان، شکستگی را ترمیم کرد.

7. روکش دندان (Crown) جایگزین ترمیم دندان

در برخی موارد که شکستگی بسیار وسیع است ممکن است دندانپزشک تصمیم بگیرد برای ترمیم از روکش استفاده کند با این حال در بسیاری از اوقات، دندان‌هایی که به هر دلیلی دچار شکستگی شده‌اند نیازی به روکش دندان ندارند و می توان با کامپوزیت، ترمیم محافظه کارانه‌تر و بهتری انجام داد.

8. ریشه درمانی یا درمان ریشه دندان (Root Canal Therapy)

در تعدادی از شکستگی ها نیز ممکن است به پالپ دندان آسیب وارد شده باشد که در این وضعیت ممکن است نیاز به مراجعه به اندودنتیست و انجام درمان ریشه وجود داشته باشد. چنانچه درمان ریشه انجام شود، بهتر است 7 تا 10 روز بین ترمیم دندان شکسته با کامپوزیت وقفه‌ ایجاد شود.

با این حال اگر وضعیت اورژانسی باشد (مثلا زمانی که بیمار مسافر است) برخی از متخصصصان اندو بر این باورند که می‌توان در همان جلسه درمان ریشه، ترمیم کامپوزیت دندان شکسته جلو را انجام داد. ولی نباید فراموش کرد که این مساله می‌تواند فشار زیادی به دندان وارد کند و احتمال شدت گرفتن دردهای بعد از درمان ریشه بیشتر می‌شود.

اگر شما با یک دندان شکسته شده با آسیب عمقی (به پالپ و کانال ریشه دندان) مواجه هستید، و تصاویر رادیولوژی گرفته شده با اشعه ایکس این آسیب و مشکل را تایید می‌کند، برای مدیریت این وضعیت نیاز به درمان ریشه دندان خواهید داشت.

9. کشیدن دندان + جایگزین کردن آن (Extraction)

اگر دندان شما پس از ترک برداشتن یا شکسته شدن با هیچ روشی قابل ترمیم نباشد، احتمالا در نهایت مجبور خواهید شد آن را بکشید و از دهان خارج کنید. پس از کشیدن دندان، روش‌های زیادی برای پر کردن جای خالی آن وجود دارد. برای مثال ایمپلنت دندان، پل یا بریج دندان گزینه‌های جایگزین دندان از دست رفته هستند.

10. اسپلینت دندان (Tooth Splint)

برای دندانی که فقط ترک خورده اما لب پر نشده باشد، اسپلینت دندان ممکن است راهکار مناسبی باشد. دندان آسیب دیده در این شرایط می‌تواند به یک دندان سالم (در مجاورت دندان ترک خورده) باند یا متصل شود تا به استخوان‌ها و لثه‌های اطراف دندان آسیب دیده اجازه بهبودی داده شود. این روش مخصوصا برای دندان‌هایی که شل یا به اصلاح لق شده‌اند می‌تواند مفید باشد.

تفاوت درمان شکستگی دندان های قدامی و خلفی چیست؟

در تمام موارد شکستگی اگر به پالپ دندان آسیب وارد شده باشد صرف نظر از موقعیت دندان (خلف یا قدام) اولین گام درمان ریشه توسط متخصص اندو یا اندودنتیست خواهد بود.

پس از انجام درمان ریشه، متخصص ترمیمی و زیبایی درباره طرح درمان و اینکه چه نوع ترمیمی برای دندان مناسب است تصمیم‌گیری خواهد کرد. متخصص معمولًا در فرآیند تصمیم‌گیری به نوع و موقعیت دندان توجه می‌‌کند. بنابراین ممکن است تفاوت‌هایی در ترمیم شکستگی دندان جلو و دندان‌های خلفی وجود داشته باشد.

اگر بیمار علاوه بر ترمیم شکستگی دندان جلو، قصد اصلاح طرح لبخند یا زیباسازی دندان‌های جلو را داشته باشد، اولویت درمان می‌تواند استفاده از ونیر کامپوزیت‌ها، لمینت‌های سرامیکی، بیلداپ دندان و یا در کیس‌های با شکستگی گسترده روکش دندان باشد.

اما در خصوص شکستگی دندان‌های خلفی از ونیر کامپوزیت‌ها و لمینت‌ها استفاده نمی‌شود. زیرا این درمان‌ها بیشتر جنبه زیبایی دارند، حال آنکه دندان‌های خلفی در معرض دید نبوده و تنها نیاز به مقاوم سازی با کمک ترمیم‌های مستحکم و با دوام‌تری دارند. برای ترمیم این دندان‌ها بیلداپ دندان و در صورت آسیب گسترده روکش گزینه‌های مناسب‌تری هستند.

برای ترمیم دندان شکسته به چه دندانپزشکی مراجعه کنیم؟

برای مدیریت این مشکل می‌توانید به دندانپزشک عمومی مراجعه کنید. همچنین متخصصان ترمیمی و زیبایی دندان نقش بسیار مهمی در ترمیم دندان و برگرداندن آن به حالت طبیعی خود دارند. چنانچه دندان آسیب عمقی دیده باشد که نیازمند درمان ریشه و عصب کشی باشد نیز باید به متخصص درمان ریشه مراجعه شود.