کیست های دندانی (Dental cysts) ساختارهایی پر از مایع هستند که می توانند در نواحی مختلف دهان از جمله لثه، استخوان فک و اطراف ریشه دندان ها ایجاد شوند. این کیست ها معمولا خوش خیم (غیر سرطانی) هستند اما در صورت عدم درمان می توانند باعث ناراحتی و عوارض جدی شوند.
چند نوع کیست دندان وجود دارد؟
این ضایعات می توانند به اشکال مختلف ظاهر شوند:
کیست های رادیکولار (Radicular Cysts)
ضایعات رادیکولار که به عنوان کیست دندان پری آپیکال نیز شناخته می شوند، شایع ترین نوع کیست های دندانی هستند. آنها در نوک ریشه دندان به دلیل عفونت یا التهاب در کانال ریشه ایجاد می شوند. این ضایعات اغلب با دندان هایی همراه هستند که تحت درمان ریشه قرار گرفته اند یا پوسیدگی عمیق دارند.
کیست های دنتی-ژروس (Dentigerous Cysts)
کیست دندان دنتی‌ژروس که فولیکولی نیز نامیده می‌شوند، در اطراف تاج دندان نهفته یا نهفته ایجاد می‌شوند. آنها زمانی رخ می دهند که دندان در استخوان فک گیر افتاده و کیست در اطراف آن ایجاد می شود. این ضایعات معمولا در ناحیه دندان عقل یافت می شوند.
کیست های ادنتوژنیک (Odontogenic Keratocysts)
کراتوسیست های ادنتوژنیک نسبتا نادر هستند اما تمایل به رشد تهاجمی دارند. آنها اغلب در استخوان فک رخ می دهند و در صورت عدم درمان به موقع، می توانند باعث تخریب استخوان شوند. این ضایعات در مقایسه با انواع دیگر احتمال عود بیشتری دارند.
کیست های ناشی از رویش دندان (Eruption Cysts)
کیست های رویشی زمانی رخ می دهند که دندان در حال رویش از طریق لثه باشد. این کیست ها معمولا کوچک هستند و پس از بیرون آمدن کامل دندان، خود به خود برطرف می شوند و جای نگرانی ندارند.
علل کیست دندان چیست؟
کیست های دندانی می توانند چندین علت زمینه ای داشته باشند. شایع ترین علت عفونت دندان یا بافت های اطراف آن است. این مساله می تواند ناشی از پوسیدگی عمیق، بیماری لثه یا وارد شدن ضربه به دندان باشد. در برخی موارد، این ساختارها می توانند به دلیل ناهنجاری های رشدی یا عوامل ژنتیکی نیز ایجاد شوند.
علائم کیست دندان چیست؟
علائم کیست دندان ممکن است بسته به اندازه، محل و نوع آن متفاوت باشد. برخی از علائم و نشانه های رایج عبارتند از:
- تورم یا توده در لثه یا فک
- دندان درد
- درد یا حساسیت در ناحیه آسیب دیده
- قرمزی یا تغییر رنگ روی پوست یا لثه
- خروج چرک یا مایع از کیست
- مشکل در جویدن یا گاز گرفتن
- جابجایی دندان های مجاور
- بوی بد دهان یا احساس طعم بد در دهان
تشخیص کیست دندان به چه صورت است؟
برای تشخیص کیست دندان، دندانپزشک شما معاینه کامل دهان شما را انجام می دهد و ممکن است آزمایش های زیر را نیز تجویز کند:
- رادیوگرافی دندانپزشکی: از اشعه ایکس می توان برای برای مشاهده کیست و ارتباط آن با ساختارهای اطراف کمک گرفت.
- توموگرافی کامپیوتری با پرتو مخروطی (CBCT): این تکنیک تصویربرداری پیشرفته تصاویر سه بعدی دقیقی از دندان ها، استخوان فک و کیست ها ارائه می کند.
- بیوپسی: در برخی موارد، ممکن است یک نمونه بافت کوچک از کیست دندان گرفته شود و برای تجزیه و تحلیل برای تایید تشخیص به آزمایشگاه فرستاده شود.
عوارض مرتبط با کیست دندان چیست؟
در صورت عدم درمان، این ضایعات می توانند منجر به بروز عوارض مختلف زیر شوند:
- آسیب به ساختارهای اطراف: کیست های بزرگتر می توانند روی دندان های مجاور فشار وارد کنند و باعث جابجایی یا آسیب دیدن آن ها شوند. در برخی موارد، کیست ها همچنین می توانند استخوان فک را تحلیل داده و منجر به آسیب جدی شوند.
- تغییر شکل صورت: اگر ضایعه به میزان قابل توجهی رشد کند، می تواند باعث تورم و تغییر شکل قابل مشاهده در صورت شود.
- افزایش خطر عفونت های دهان: آن ها می توانند محیط مساعدی برای رشد باکتری ها ایجاد کنند و خطر عفونت های مکرر در دهان را افزایش دهند.
درمان کیست دندان چیست؟
رویکرد درمان کیست دندان به عوامل مختلفی از جمله اندازه، نوع و محل کیست بستگی دارد. برخی از روش های درمانی در این بخش مورد بررسی قرار گرفته اند:
مشاهده و نظارت بر وضعیت کیست
کیست های کوچک و بدون علامت ممکن است نیاز به درمان فوری نداشته باشد. دندانپزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که کیست را به صورت دوره ای از طریق معاینات منظم و عکسبرداری با اشعه ایکس دندان برای اطمینان از پایدار ماندن یا عدم رشد آن، بررسی کند. اگر کیست مساله ساز شود، دندانپزشک درمان فوری در پیش خواهد گرفت.
کشیدن دندان
اگر کیست دندان همراه با پوسیدگی یا عفونت شدید همراه شده باشد احتمالا نیاز به کشیدن دندان باشد. این درمان به از بین رفتن مستقیم عفونت و پوسیدگی کمک می کند.
درمان ریشه دندان
در برخی موارد، درمان ریشه دندان (عصب کشی) ممکن است برای نجات دندان آسیب یافته توسط کیست انجام شود. این درمان شامل برداشتن پالپ عفونی از دندان و مهر و موم کردن کانال ریشه برای جلوگیری از عفونت بیشتر است.
تخلیه کیست دندان
تخلیه کیست یک روش جراحی است که در آن کیست و بافت اطراف آن به طور کامل برداشته می شود. این روش اغلب برای کیست های بزرگتر یا آنهایی که باعث ناراحتی یا عوارض قابل توجهی می شوند انجام می شود.
مارسوپیالیزاسیون یا کیسه سازی
مارسوپیالیزاسیون (Marsupialization) یک تکنیک درمانی برای کیست‌های بزرگی است که نمی‌توان آن ها را به طور کامل از برد است. در این روش کیست دندان تا حدی باز می شود و به لبه لثه بخیه می شود و یک کیسه کوچک یا مارسپیوم (marsupium) ایجاد می کند. این امر باعث تخلیه و بسته شدن تدریجی کیست در طول زمان می شود.
جراحی فک
در مواردی که کیست باعث از دست دادن یا تغییر شکل قابل توجه استخوان فک شده است، ممکن است جراحی فک برای بازسازی ناحیه آسیب دیده و بازگرداندن عملکرد و زیبایی فک ضروری باشد.
چطور از بروز کیست های دندانی پیشگیری کنیم؟
در حالی که همیشه نمی توان از بروز این کیست ها پیشگیری کرد، اما دنبال کردن اقدامات زیر می تواند تا حد زیادی مانع از بروز آن ها شود:
- با مسواک زدن دو بار در روز و نخ دندان کشیدن روزانه، بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید.
- به طور منظم برای چکآپ و جرمگیری دندان ها به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
- به دنبال درمان زود هنگامِ هرگونه عفونت یا پوسیدگی دندان باشید تا از پیشرفت آنها و تبدیل شدنشان به کیست دندان جلوگیری کنید.
پاسخ به سوالات رایج درباره انواع کیست های دندانی
بله، آن ها به خصوص اگر عفونی یا بزرگ شوند می توانند باعث درد و ناراحتی شوند.
کیست های کوچک ممکن است خود به خود برطرف شوند، اما کیست های بزرگتر اغلب برای انجام درمانِ مناسب، نیاز به مداخله دندانی دارند.
اکثر این کیست ها خوش خیم هستند، اما در موارد نادر، می توانند با انواع خاصی از تومورهای دهان مرتبط باشند از این جهت ارزیابی هر کیست مشکوک توسط یک دندانپزشک متخصص ضروری است.
دوره نقاهت پس از برداشتن این کیست ها بسته به اندازه و پیچیدگی عمل می تواند متفاوت باشد. ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا بهبودی کامل رخ دهد.
