دندان های عقل (Wisdom teeth) که به عنوان دندان آسیاب سوم (یا مولر سوم) نیز شناخته می شوند، آخرین مجموعه دندان هایی هستند که از لثه بیرون می آیند. آنها در انتهای قوس دندانی قرار دارند و در مجموع 4 عدد هستند (2 عدد در هر فک). البته با اینکه بیشتر بزرگسالان چهار دندان عقل دارند، اما برخی از افراد ممکن است به تعداد کمتر یا اصلاً فاقد این دندان ها باشند.
چرا دندان عقل داریم؟
از منظر تکاملی، اجداد باستانی ما آرواره های بزرگتری داشته و ترکیبی از رژیم های غذایی گیاهی و گوشتی سفت و سختی در دسترس آن ها بود. چنین رژیمی مستلزم قدرت جویدن بیشتری بوده. و بنابراین طبیعی است که دندانی قدرتمند با سطح جونده گسترده مانند آسیاب سوم به وجود بیاید تا پردازش و آسیاب کردن غذاهای سفت مانند ریشه ها، دانه ها و آجیل ها و گوشت را آسانتر کند.
با این حال، همانطور که رژیم غذایی انسان در طول زمان تکامل یافت و نرم تر شد، آرواره های ما به تدریج کوچکتر شدند. این کاهش اندازه فک باعث شده که فضای کافی برای رویش دندان عقل در برخی از افراد کمتر باشد. در نتیجه، بسیاری از افراد با رویش کامل و بدون مشکل دندان آسیاب سوم خود روبرو هستند.
دندان عقل چه زمانی شروع به رویش می کند؟
دندان های مولر سوم معمولاً بین 17 تا 25 سالگی شروع به رویش می کنند. با این حال، زمان دقیق آن در افراد مختلف متفاوت است. برخی از افراد ممکن است زودتر متوجه رویش دندان عقل خود شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تا اواسط 20 سالگی یا حتی بعد از آن هیچ نشانه ای را مشاهده نکنند.
مشکلات رایج دندان عقل چه چیست؟
نهفته یا نیمه نهفته بودن
دندان عقل نهفته و نیمه نهفته زمانی اتفاق می‌افتد که فضای کافی در فک برای بیرون آمدن کامل یا رشد دندان در جهت صحیح وجود نداشته باشد. این مساله می تواند باعث شود که دندان به طور جزئی (نیمه نهفته) یا کامل (نهفته) در زیر خط لثه گیر کند. دندان مولر سوم نهفته می تواند منجر به درد، تورم و عفونت احتمالی شود.
بیشتر بخوانید: با دندان های نهفته و نیمه نهفته چه کنیم؟
عفونت و بیماری لثه پیرامون
نیمه نهفته بودن و یا کج در آمدن دندان عقل، می تواند تمیز کردن صحیح آن را دشوار کند. در نتیجه، باکتری ها می توانند در اطرافش تجمع پیدا کرده و منجر به عفونت و بیماری لثه شوند. این مساله می تواند علائمی مانند تورم، قرمزی و ناراحتی در لثه های اطراف دندان را ایجاد کند.
پوسیدگی و حفره
دندان عقل به ویژه در معرض پوسیدگی و حفرات است. قرار گرفتن آنها در پشت سایر دندان ها دسترسی به آنها را سخت تر می کند و بنابراین بیشتر افراد به طور موثر و اصولی دندان های مولر سوم را تمیز نمی کنند. از این رو آنها مستعد تجمع باکتری های مضر هستند و این می تواند منجر به پوسیدگی، دندان درد و سایر مشکلات دندانی شود.
علائم و نشانه مشکللات دندان آسیاب سوم چه هستند؟
زمانی که برای دندان عقل مشکلاتی ایجاد می شود، علائم و نشانه های مختلفی بروز می کند که برخی از مهم ترین علائم عبارتند از:
- درد یا حساسیت در پشت دهان، نزدیک ناحیه دندان عقل
- تورم یا قرمزی اطراف لثه
- مشکل در باز کردن کامل دهان یا تجربه سفتی فک
- طعم یا بوی بد دهان
- ناراحتی یا درد هنگام جویدن یا گاز گرفتن
اگر هر یک از این علائم را تجربه می کنید، بسیار مهم است که با دندانپزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود که آیا دندان مولر شما علت این علائم است یا خیر.
منشا اصلی مشکلات مرتبط با دندان مولر سوم چطور تشخیص داده می شود؟
در طول معاینه دندان، دندانپزشک به صورت چشمی دهان شما را بررسی می کند و موقعیت و وضعیت دندان عقل شما را ارزیابی می کند. ایشان علائم نهفتگی، عفونت، بیماری لثه و سایر مشکلات دندانی مرتبط با دندان عقل را بررسی می کنند. دندانپزشک شما همچنین ممکن است از ابزار خاصی برای ارزیابی بافت لثه و دندان های اطراف نیز استفاده کند.
به جز معاینه فیزیکی روتین، ممکن است از اشعه ایکس و سایر تکنیک های تصویربرداری، مانند رادیوگرافی پانورامیک، برای تشخیص مشکلات دندان عقل نیز استفاده شود. این تکنیک های تصویربرداری نمای دقیق تری از دندان مولر سوم و موقعیت آنها ارائه می دهد و به دندانپزشک اجازه می دهند متوجه موارد زیر شود:
- نهفته یا نیمه نهفته بودن دندان
- زاویه رشد دندان
- تشخیص آسیب های احتمالی خود دندان
- مشاهده آسیب های وارده به سایر دندان ها و بافت های نگهدارنده از سوی دندان
درمان های مرتبط با دندان عقل چه هستند؟
- جراحی لثه:گاهی اوقات دندان تقریبا به درستی رشد کرده اما بافت لثه ممکن است بخشی از آن را پوشانده باشد و این بافت دچار عفونت و علائم آزاردهنده مانند دردهای شدید شده باشد. در این صورت اولین گزینه می تواند برداشتن این زائده از رو یا اطراف دندان باشد.
- پر کردن معمولی دندان: چنانچه دندان عقل به صورت جزئی دچار پوسیدگی شده باشد می توان با برداشتن علائم پوسیدگی و سپس پر کردن حفره باقی مانند با آمالگام یا کامپوزیت آن را ترمیم کرد.
- بیلداپ دندان: چناچه آسیب وارده به دندان متوسط تا گسترده باشد می توان دندان با درمان بیلداپ بازسازی کرد و ظاهر و عملکردش را مجددا احیا کرد.
- کشیدن دندان: اگر هیچ یک از درمان های بالا، کارساز نباشد در نهایت باید اقدام به کشیدن دندان عقل کرد.
پاسخ به سوالات رایج درباره دندان مولر سوم
خیر، همه دندان های آسیاب سوم نهفته نیستند. برخی ممکن است به درستی و بدون مانعی رشد کرده و مرتب باشند.
بله اگر هیچ علائمی تجربه نمی شود لزومی به کشیدن دندان نیست. ولی بهتر است که به طور مرتب برای ارزیابی به دندانپزشک مراجعه شود.
خود درمان تحت بیحسی انجام می شود، بنابراین در حین کشیدن دندان دردی احساس نمی کنید. با این حال، ممکن است کمی ناراحتی و درد خفیف در طول دوره بهبودی وجود داشته باشد.
به طور معمولا دوره نقاهت از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولاً حدود 7 تا 10 روز برای بهبود اولیه زمان نیاز استت. بهبودی کامل ممکن است چند هفته طول بکشد.
