روکش دندان چیست؟ [بررسی انواع روکش و معرفی بهترین جایگزین آن ها]

در دندانپزشکی، روکش‌ها آخرین چاره و راه‌حل برای نجات دندان‌های آسیب دیده هستند. آن‌ها در واقع واپسین درمانی هستند که می‌توانیم برای حفظ و نگهداری تاج دندان‌ها انجام دهیم. اگر دندان‌ها به قدری آسیب دیده باشند که نتوان با روش‌های معمولی ترمیم (مانند پر کردن دندان)،آن ها را احیا کرد، دست روی آخرین گزینه درمانی، یعنی روکش دندان می‌گذاریم. چیزی که در این صفحه می‌خوانید توضیحات کاملی درباره این روش ترمیمی است.

روکش دندان چیست؟

روکش دندانپزشکی یا (Dental Crown) نوعی پروتز دندانی است که جایگزین تاج دندان واقعی اما آسیب دیده ما می‌شود. این پروتزها به صورت اختصاصی برای هر شخص طراحی و ساخته می‌شوند و می‌توانند نه تنها از دندان مراقبت کنند بلکه در زیباسازی و اصلاح طرح لبخند نیز موثر هستند.

برای آشنایی سریع و مختصر با روکش ها پیشنهاد می کنیم که ویدئوی زیر را مشاهده بفرمایید.

بنابراین دقیقا چه زمانی به روکش دندان نیاز داریم؟

با این تفاسیر روکش کردن دندان ها به عنوان آخرین راه حل برای نگهداری دندان هاست یعنی در مواقعی که از هیچ کدام از درمان های محافظه کارانه تر به دلیل از دست رفتن زیاد بافت دندانی نمی توان استفاده کرد. برخی از این موقعیت ها که تنها راه ترمیم دندان روکش است عبارتند از:

شکستگی های وسیع دندانی

زمانی که حجم عمده ای از دندان یا دندان ها در اثر شکستگی های وسیع از دست رفته است، برای بازسازی دندان می توان از روکش استفاده کرد. البته باید دقت شود در بسیاری از موارد شکستگی دندان، با کمک ترمیم های کامپوزیتی و یا بیلداپ های کامپوزیتی قابل بازسازی است و نیازی به تراش دندان ها و از بین بردن بافت باقی مانده دندان به منظور قرار دادن روکش نیست.

پوسیدگی های گسترده و عمیق

گاهی در دندان هایی که به دلیل پوسیدگی های  بسیار جدی و وسیع، بافت بسیار اندکی از آن ها باقی مانده، انتخابی جز روکش کردن دندان نداریم.البته در بسیاری موارد این دندان ها نیازمند درمان ریشه، پست و کور و جراحی افزایش طول تاج هستند و در مرحله ی آخر برای حفظ دندان، روکش بر روی آن ها قرار داده می شود.

ایمپلنت های دندانی

روکش های ایمپلنت جزئی از درمان های ایمپلنت بوده و چند ماه پس از جراحی ایمپلنت بر روی فیکسچر ایمپلنت قرار داده می شود.

بریج های دندانی

زمانی که فرد یک دندان و یا چند دندان را از دست داده و به هر دلیل قادر به استفاده از ایمپلنت نیست، و در عین حال دندان های دو طرف ناحیه بی دندانی دچار آسیب و تخریب هستند ( وجود پوسیدگی ها و یا پرکردگی های قدیمی ) می توان از بریج های دندانی استفاده کرد.

بریج های دندانی در واقع روکش های به هم پیوسته هستند که با اتصال دندان های دو طرف ناحیه بی دندانی، فضای بی دندانی را پر می کنند.

 انواع روکش های دندانی کدامند ؟

روکش ها می توانند به انواع زیر ساخته شوند:

روکش‌هایی که فقط از فلز ساخته می شوند (روکش های فلزی):

برای ساختن این روکش‌ها از آلیاژی استفاده می‌شود که در آن از  طلا، پلاتینیوم یا آلیاژی فلزی مثل کبالت-کروم و نیکل-کروم استفاده شده است.

روکش‌‌های فلزی در برابر عمل جویدن و فشارهای مختلف دندانی به خوبی دوام می‌آورند و تقریبا می‌توان آن‌ها را بادوام‌ترین نوع روکش‌ها در نظر گرفت. همچنین، روکش‌های فلزی به ندرت دچار شکستگی یا آسیب می‌شوند. شاید مشکل اصلی این روکش‌ها را بتوان رنگ فلزی و تیره آن‌ها در نظر گرفت.

روکش‌های فلزی می توانند انتخاب خوبی برای دندان‌های خلفی (عقبی) که کمتر در معرض دید هستند، باشند. همچنین از آنجا که این روکش ها تنها از فلز ساخته شده اند، در مقایسه با روکش های فلز سرامیک (  PFM)  نیاز به تراش کمتری از بافت دندان هست.

روکش‌هایی که فقط از سرامیک ساخته می شوند (روکش های تمام سرامیک)

روکش های تمام سرامیک همان طور که از نامشان مشخص است، کل ساختارشان از سرامیک تشکیل شده است. روکش های تمام سرامیک از نظر زیبایی نسبت به دیگر انواع روکش شفاف تر و طبیعی تر هستند. هرچند این روکش ها انواع مختلف داشته و میزان زنده بودن رنگ در انواع مختلف آن ها، متفاوت است.

اما به طور کلی انتخاب بسیار مناسبی جهت روکش کردن دندان های قدامی (جلویی) هستند. از نظر استحکام این نوع از روکش ها نسبت به انواع دیگر از استحکام کمتری برخوردارند، در نتیجه با در نظر گرفتن اولویت های درمانی باید انتخاب شوند.

روکش هایی که از ترکیب فلز و سرامیک ساخته می شوند (روکش های فلزسرامیک)

روکش های فلز سرامیک ( (Porcelain Fused to Metalیا به اختصار PFM از حدود سال 1950 در دندانپزشکی به کار می روند. این نوع از روکش ها سال ها به عنوان استاندارد طلایی جهت بازسازی دندان ها محسوب می شدند.

این روکش ها فریم یا زیرساختاری فلزی دارند که لایه ای از سرامیک یا چینی روی آن را می پوشاند. بر خلاف روکش‌های فلزی،‌ این روکش‌ها به دلیل وجود لایه ی سرامیکی می‌توانند با رنگ دندان مورد نظر هماهنگ شوند. هرچند، بخش چینی این روکش‌ها شکننده‌تر است و ممکن است دچار پریدگی و شکست شود.

گاهی اوقات فریم فلزی موجود در زیر سطح سرامیکی به صورت خطی تیره درست در لبه ی روکش دیده می شود و زیبایی این روکش را تحت تاثیر قرار می دهد. برای پرهیز از این مسئله دندانپزشک لبه ی روکش را به میزان بسیار کمی زیر خط لثه می برد. اما اگر لثه ی فرد دچار تحلیل شود، این خط سیاه رنگ نمایان شده و زیبایی لبخند را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

هر چند در دهه های اخیر، از عمومیت روکش های PFM کاسته شده و انواع مدرن تر و زیباتر روکش ها  مانند انواع تمام سرامیک ها جایگزین آن ها شده اند، اما این روکش‌‌ها همچنان می‌توانند انتخاب بسیار خوبی برای  دندان‌های خلفی (عقبی) و  بریج‌های دندانی باشند که به فلز برای دوام بیشتر نیاز دارند.

بهترین روکش دندان برای شما چه نوع روکشی است؟

هر کدام از انواع روکش های ذکر شده، محاسن و معایب خود را دارند. انتخاب مناسب از بین روکش های مختلف بستگی به دو فاکتور اساسی دارد. “استحکام” و “زیبایی”  دو عاملی هستند که در انتخاب روکش مناسب از اهمیت بسیاری برخوردارند. البته ارزیابی اولویت هر کدام از این دو عامل نسبت به دیگری است که طرح درمان نهایی را مشخص می کند.

علاوه بر 2 فاکتور اصلی ذکر شده، عوامل دیگری که در انتخاب روکش دندانی تاثیر گذارند عبارتند از:

• موقعیت دندان (خلف یا قدام)
• تعداد دندان های آسیب دیده و نیازمند روکش
• ترجیح شما
• نظر دندانپزشک ترمیمی و زیبایی

به عنوان مثال در دندان های خلفی (عقبی) اولویت با روکش هایی است که از استحکام بالاتری برخوردارند مانند روکش های فلزی و یا فلزسرامیک و یا انواعی از روکش های تمام سرامیک که استحکام بالایی دارند، در صورتی که در دندان های قدامی (جلویی) روکش های زیباتر هستند که ارجحیت دارند مانند روکش های تمام سرامیک.

 مراحل انجام روکش دندان به چه صورت است ؟

تعداد جلساتی که جهت آماده سازی و تحویل روکش های دندانی نیاز است به نوع روکش بستگی دارد.

مرحله اول: آماده سازی های اولیه

که در تمامی انواع مشترک است، شامل آماده سازی دندان می باشد. البته ممکن است دندان نیاز به درمان های دیگر مانند درمان ریشه و ترمیم داشته باشد.

آماده سازی دندان ها پس از انجام درمان های اولیه انجام می شود و شامل تراش سطح جونده و دور تا دور دندان می باشد. میزان تراش دندان ها بسته به نوع روکشی که قرار است بر روی دندان ها قرار گیرد متفاوت خواهد بود.

پس از آماده سازی دندان، قالب گیری از دندان با کمک مواد مخصوص جهت انتقال به لابراتوار انجام می گیرد. علاوه بر قالب گیری از دندان مورد نظر، قالب فک مقابل نیز تهیه می شود. به این دلیل که تکنسین لابراتوار با برقراری رابطه ی فکین با هم، بتواند روکش را با نواحی تماس صحیح با دندان های مقابل بازسازی کند.

مرحله دوم: امتحان کردن زیر ساختار روکش

در این مرحله فریم و یا زیرساختار روکش بر روی دندان امتحان می شود. در روکش های فلزچینی این فریم فلزی است و در روکش های تمام سرامیکی، یکی از انواع سرامیک است. در این مرحله رنگ روکش نهایی با نظر خود فرد انتخاب شده و مجددا کار به لابراتوار ارسال می شود.

مرحله سوم: اضافه شدن لایه سرامیکی

لایه ی سرامیکی در این مرحله بر روی فریم اضافه شده و روکش به طور کامل ساخته می شود و از نظر اندازه، فرم، رنگ و نواحی تماس با دندان های مجاور و مقابل بررسی و چک می گردد. پس از اعمال تغییرات احتمالی، مجددا کار جهت گلیز نهایی به لابراتوار فرستاده می شود.

نحوه تراش دندان برای روکش به چه صورت است؟

قبل از آنکه روکش دندانی توسط لابراتوار ساخته شود نیاز است تا دندان آسیب دیده و تحت درمان آماده شود. آمادگی دندان برای روکش شامل تراش دندان می شود که طی مراحل مشخصی انجام می شود.

مرحله 1: بی حس کردن دندان

قبل از شروع فرآیند، متخصص ترمیمی و زیبایی باید هم دندان و هم بافت لثه‌ای که آن را احاطه کرده، بی حس کند. در صورتی که دندان از قبل تحت درمان ریشه قرار گرفته باشد، نیازی به بی حسی نخواهد بود. با این حال، متخصص ممکن است احساس کند که بیحس کردن لثه اطراف دندان همچنان ضروری است.

مرحله 2: آماده سازی (شکل دادن) دندان

الف) مقدار مشخصی از ساختار دندان باید تراش بخورد

از آنجا که روکش‌ها خودشان ضخامت مشخصی دارند، برای اینکه بتوان آن‌ها را روی دندان قرار داد باید دندان تراش بخورد در غیر این صورت امکان نصب پروتز وجود ندارد. تراش دندان برای روکش باید با دقت و مهارت زیادی انجام شود تا از آسیب به دندان‌های مجاور و دندانی که در حال تراش است جلوگیری شود.

متخصص ترمیمی و زیبایی دورتا دور تاج مورد نظر را تراش می دهد. میزان تراش دندان برای روکش دندان ها بین یک و نیم تا دو میلیمتر خواهد بود. این میزان تراش برای نصب روکش های سرامیکی و فلز-سرامیکی است. برای روکش های طلا میزان تراش کمتر است.

ب) تراش دندان برای روکش باید شکل مناسبی به دندان بدهد

علاوه بر کاهش اندازه کلی تاج دندان، دندانپزشک باید آن را طوری تراش دهد که به طور کلی شکل مخروطی داشته باشد. دلیل این شکل‌دهی آن است که بتوان روکش را به راحتی روی دندان تراش خورده قرار داده و از حفظ و پایداری آن اطمینان حاصل کرد.

(نکته: هیچ روکشی به تنهایی توسط سمان ثابت نمی‌شود. زیرا هیچ سمانی آنقدر قوی نیست که به تنهایی به ثبات روکش کمک کند. در عوض، شکل دندانی که (روکش) روی آن قرار می‌گیرد، نقش مهمی در ایجاد ثبات و حفظ نهایی روکش خواهد داشت. بنابراین تراش دندان برای روکش توسط دندانپزشک، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.)

طول دوره درمان روکش چه مدت طول می کشد؟

جدای از درمان های اولیه ی احتمالی مورد نیاز ( جراحی افزایش طول تاج، درمان ریشه، بیلداپ دندان و پست و کور ) جهت آماده شدن دندان برای روکش، حدودا 3 الی 4 هفته برای مراحل ساخت روکش زمان لازم است. این زمان به منظور چک کردن هر مرحله از ساخت روکش در داخل دهان است تا کار نهایی از نظر فرم و رنگ، طبیعی و زیبا و از نظر تطابق با دندان، دقیق و کاملا منطبق بر ساختار دندان زیرین باشد.

به این ترتیب علاوه بر عملکرد و زیبایی مناسب، از ایجاد پوسیدگی ثانویه زیر روکش که از مشکلات شایع روکش های دندان است، جلوگیری بعمل می آید. البته در مورد روکش های تمام سرامیک مونولیتیک و همچنین در روکش های فلزی این مدت زمان کاهش خواهد یافت.

 آیا تمام دندان هایی که درمان ریشه (روت کانال تراپی) می شوند، الزاما نیاز به روکش دارند ؟

متاسفانه این تصور اشتباه وجود دارد که اگر دندانی تحت درمان ریشه قرار گرفت برای جلوگیری از شکست دندان حتما باید روکش روی آن قرار گیرد. در صورتی که بسیاری از اوقات دندان های درمان ریشه شده، بافت دندانی کافی جهت انجام بیلداپ دندانی را دارا هستند.

این برداشت نادرست از آنجا بوجود آمده است که این دندان ها متاسفانه پس از انجام درمان روت کانال، ترمیم می شوند. در صورتی که درمان صحیحی که باید انجام پذیرد تا مانع شکست آن ها و در عین حال حفظ بافت باقیمانده دندانی شود، “بیلداپ” است و نه ترمیم.

بیلداپ دندان ها می تواند با کامپوزیت و یا آمالگام انجام شود و در آن به منظور جلوگیری از شکست، دیواره های ضعیف دندانی پوشش داده می شود. در واقع بیلداپ ها با درنظر گرفتن اصول بیومکانیک جهت مقاومت بافت دندانی بافیمانده در برابر نیروهای فشاری و جانبی وارده بر دندان انجام می شوند. با این که انجام بیلداپ دندانی در یک جلسه طولانی انجام شده و برای دندانپزشک و بیمار خسته کننده است، اما باعث می شود تمامی بافت باقیمانده دندان حفظ و نگهداری شود.

درعین حال برخلاف روکش ها، دید و دسترسی به دندان بیلداپ شده چه از نظر کلینیکی و چه از نظر رادیوگرافی در چکاپ های دوره ای وجود خواهد داشت و در صورت مشاهده کوچکترین مشکلی، می توان آن را تشخیص داده و برطرف نمود. بیلداپ دندانی درمانی است که در صورت انجام با مهارت آن و رعایت فرد می تواند ماندگاری کاملا قابل قبولی داشته باشد.

آیا محصولات دندانپزشکی خاصی برای افزایش طول عمر روکش وجود دارند؟

برای تمیز کردن سطوح طرفی روکش‌های تکی، همان شیوه مرسوم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن کافی است. اما در خصوص روکش‌هایی که در ساختمان بریج‌ها قرار دارند اوضاع کمی متفاوت است. برای تمیز کردن فضای بین روکش‌های طرفی بریج و دندان‌های مجاور، می‌توان از نخ دندان‌های سوپر فلاس کمک گرفت. اینکار تمیز شدن و در نتیجه کمک به افزایش طول عمر بریج تا حدی کمک کند.

تفاوت طول عمر روکش با بیلداپ دندان چیست؟

همانطور که بارها در بخش‌های مختلف سایت اشاره شده، بیلداپ یک روش محافظه‌کارانه برای ترمیم و احیای دندان‌هایی است که آسیب گسترده دارند. بیلداپ بهترین جایگزین روکش است اما طول عمر آن به طور معمول کمتر از طول عمر تاج‌های دندانپزشکی است. پس چرا با وجود برتری روکش در طول عمر، ما بیلداپ را توصیه می‌کنم؟

دلیلش این است که با بیلداپ، احتمال افزایش طول عمر دندانی که احیا شده، بیشتر است. زیرا اگر به هر دلیل دندانی که زیر بیلداپ قرار دارد دچار پوسیدگی شود، می توان به موقع آن را تشخیص داده و درمان کرد. این درحالی است که طول عمر دندانی که روکش می‌شود کمتر است و اگر به پوسیدگی دچار شود، تشخیص آن سخت است. (مخصوصا اگر چکاپ‌های دندانپزشکی به طور منظم و یا اصلاً انجام نمی‌شود.)

چه عواملی موجب شکستن روکش دندان می شوند؟

به طور کلی شکستن روکش دندان دو علت اصلی دارد. علت اول، لابراتواری است. به این صورت که اگر یک سری نکاتِ تخصصی در مراحل ساخت تاج (در لابراتوار) به خوبی رعایت نشود، بعدها باعث پریدگی یا آسیب به تاج می‌شود.

علت دوم عدم مراقبت درست از جانب بیمار است. چنانچه شخص به نکات و توصیه‌ها توجه نداشته باشد و به عنوان مثال خوراکی یا اشیاء سفت و سخت گاز بزند، ممکن است منجر به شکستن روکش دندان شود.

آیا می توان چند دندان نزدیک به هم را روکش کرد؟

بیشتر مراجعان تنها برای آماده‌سازی و نصب یک (واحد) روکش دندان به کلینیک‌های دندانپزشکی مراجعه می‌کنند. با این حال چنانچه دو یا چند دندان در کنار هم نیاز به ترمیم گسترده داشته باشند و مراجع ترجیحش نصب روکش به جای ترمیم بیلداپ باشد، این امکان وجود دارد که (چند واحد) روکش در کنار هم برای مراجع آماده شود.

برای این منظور، از دندان‌های آماده شدهِ مراجع، ایمپرشن (قالب) گرفته شده، و برای ساخت روکش به لابراتوار فرستاده می‌شود. لابراتوار بر اساس ایمپرشن دریافتی، روکش‌ها را به صورت جداگانه ساخته و به کلینیک ارائه می‌دهد.

متخصص ترمیمی و زیبایی یا دندانپزشکی که درمان را انجام می‌دهد، در یک جلسه دیگر، روکش‌ها را به صورت مجزا و با دقت زیادی روی دندان‌ها قرار می‌‍دهد.

روکش دندان در کنار هم بیشتر برای دندان‌های قدامی که در طرح لبخند هستند انجام می‌شود. برای مثال بیشتر مراجعان آرتمان درمان روکش دندان متصل را برای دندان‌های 4 و 5 فک بالا درخواست می‌دهند.

چگونه به افزیش ماندگاری و طول عمر روکش دندان کمک کنیم؟

حفظ کیفیت بهداشت دهان و دندان و ویزیت های دندانپزشکی

دنبال کردن نکات بهداشت دهان و دندان نه تنها می‌‎تواند به حفظ سایر دندان‌های طبیعی خودمان کمک کند، بلکه موجب افزایش دوام و ماندگاری پروتزهای دندانی از جمله انواع روکش ها نیز می‌شود. اینکار در کنار ویزیت‌های دوره‌ای و چکاپ‌های منظم دندانپزشکی کیفیت روکش را حفظ کرده و چند سالی به طول عمر آن می‌افزاید.

توقف و مدیریت دندان قروچه

برخی افراد ممکن است در طول شبانه‌روز به دنبال تجربه استرس یا سایر هیجانات روحی و یا ناهماهنگی بین فکی، دندان قروچه را تجربه کنند. این عادت که اغلب به صورت ناخودآگاه انجام می‌شود، می‌تواند ماندگاری و طول عمر روکش دندان را کاهش دهد. دندان قروچه نه تنها باعث سردرد و درد عضلات صورت و گردن می شود، بلکه به نوعی منجر به آسیب دندان‌ها و احتمالاً شکستگی روکش دندان نیز شود.

اجتناب از جویدن غذاهای سفت و سخت

اگرچه بیشتر روکش‌ها از مواد بسیار بادوام ساخته شده و به طور ایمن به دندان متصل می‌شوند، اما گاز گرفتن و جویدن مواد غذایی سخت و سخت به مرور زمان باعث آسیب به دندان‌‍های طبیعی و روکش‌ها می شود. برخی از این مواد سفت و سخت که جویدن آن ها به مرور منجر به کاهش طول عمر روکش دندان می‌شود نان های بیات شده ضخیم، آب نبات ها، یخ و … هستند.

همچنین عاداتی مانند باز کردن درب بطری یا اشیاء دیگر با دندان می تواند تاثیرات مشابه و حتی خطرناک تری داشته باشد.