آبسه دندان و لثه چیست؟ (بررسی انواع آبسه، علائم و نحوه درمان هر کدام)

در این نوشتار، به بررسی انواع آبسه‌های شایع در داخل دهان، مکان‌های شیوع، علل ایجاد آن، علائم و مهم‌ترین روش‌های درمان آن ها پرداخته شده است. با مطالعه این مقاله، با نحوه پیشگیری و درمان آبسه دندان و لثه آشنا خواهید شد.

آبسه دندان چیست؟

آبسه دندان یا (Tooth abscess) یک ساختار یا کیسه کوچک حاوی چرک است که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. آبسه به دلایل مختلف می‌تواند در داخل دندان، اطراف آن و یا در لثه شکل بگیرد. آنچه در این مقاله می‌خوانید بررسی انواع آبسه‌های دندانی، مکان، علل، علائم و مهم‌ترین روش‌های درمان این ضایعه دهانی است.

انواع آبسه دندان کدامند؟

به طور کلی 4 نوع آبسه مرتبط با دندان و لثه وجود دارد که عبارتند از:

آبسه پری‌کرونال (Pericoronal abscess)

این نوع آبسه در داخل بافت لثه‌ای که دندان نهفته یا نیمه نهفته را احاطه کرده است ایجاد می‌شود. آبسه پری کرونال معمولاً با نام آبسه دندان عقل هم شناخته می‌شود و در اطراف یا روی دندان‌های عقل نهفته یا نیمه نهفته فک پایین شکل می‌گیرد.

آبسه پریودنتال (Periodontal abscess)

این نوع از آبسه با بیماری لثه همراه است و منشاء آن پاکت پریودنتال آلوده است. برای درمان این نوع آبسه لازم است که جرم گیری دندان به صورت عمقی به منظور پاکسازی پاکِت و کاهش اندازه آن صورت بگیرید. لازم به ذکر است که پاکِت پریودنتال به دلیل تخریب بافت‌ها و استخوان‌های نگهدارنده دندان در نتیجه بیماری پیشرفته لثه (پریودنتیت) رخ می‌دهد.

آبسه لثه یا ژنژیوال (Gingival abscess)

این نوع آبسه در حد فاصل بین دندان و لثه ایجاد می‌شود. مثلا زمانی که یک جسم خارجی یا بقایای مواد غذایی بین دندان و لثه گیر کند، ممکن است آبسه لثه یا ژنژیوال ایجاد شود. معمولا شایعترین نوع آبسه، آبسه لثه است و در هر سنی ممکن است ایجاد شود.

آبسه پری‌اپیکال (Periapical abscess)

آبسه پری اپیکال دندان متداول‌ترین نوع آبسه‌های دندانی است که در نتیجه پوسیدگی دندان، لب پر شدن، ترک خوردگی یا شکستکن دندان در نتیجه ضربه و … ایجاد می شود. ، آبسه پری اپیکال در نوک ریشه دندان ایجاد می‌شود. نحوه تشکیل آن به این شکل است که باکتری‌ها از طریق پوسیدگی دندان یا ترک دندان به پالپ حمله کرده و باعث التهاب بافت‌های پالپ و تشکیل آبسه در نوک ریشه می‌شوند.

چه چیزی باعث ایجاد آبسه دندان می شود؟

آبسه دندان توسط باکتری ایجاد می‌شود. این بیماری از زمانی شروع می شود که باکتری‌ها به بافت اطراف دندان حمله کرده و آن را آلوده می‌کنند. این وضعیت منجر به تجمع چرک می‌شود. وقتی چرک نتواند تخلیه شود، آبسه ایجاد می‌شود.

زمانی که همین باکتری‌ها به داخل بافت نرم دندان راه پیدا کنند، می‌توانند باعث عفونت پالپ شده و در نهایت آبسه ایجاد کنند. شرایطی که باعث می‌شود باکتری ها به داخل دندان حمله کنند شامل موارد زیر است:

• پوسیدگی شدید دندان
• ترک خوردن یا شکستگی دندان به طوری که راهی به سوی پالپ یا بخش نرم دندان ایجاد شود
• شکست درمان ناموفق ریشه دندان (درمان عصب کشی دندان)
• بیماری پریودنتیت پیشرفته
• وارد شدن ضربه و تروما به دندان
• تحلیل لثه یا تغییر موقعیت خط لثه طوری که ریشه دندان در معرض دید قرار گیرد

عوامل زیر نیز ریسک فاکتورها یا عواملی هستند که خطر ایجاد آبسه دندان و لثه را افزایش می‌دهند:

• سفت شدن پلاک دندان و ایجاد جرم روی دندان و زیر خط لثه
• بهداشت ضعیف دهان و دندان و افزایش احتمال بیماری‌های لثه و پریودنتال
• انجام جراحی لثه قبلی
• داشتن سیستم ایمنی ضعیف در اثر بیماری هایی مانند دیابت
• مصرف برخی داروها
• خشکی دهان
• دندان قروچه

علائم آبسه دندان و لثه چیست؟

موارد زیر مهم‌ترین علائم و نشانه‌های آبسه‌های مختلف هستند:

• درد ضربان‌دار و طولانی مدت در ناحیه دندان یا لثه
• دندان درد حین جویدن
• افزایش درد با سرما و گرما
• درد ناگهانی دندان
• قرمزی، حساسیت یا تورم لثه‌ها
• وجود یک برآمدگی روی لثه که نسبت به لمس حساس است
• تب
• بوی بد دهان
• خروج ترشحات از لثه
• شل یا لق شدن دندان
• در موارد شدید ورم صورت در ناحیه فک
• در برخی موارد مشکل در باز کردن دهان، جویدن یا بلعیدن غذا

درمان آبسه دندان چیست؟

بسته به نوع آبسه شکل گرفته و شدت آن، روش‌های مختلفی برای درمان آبسه دندان وجود دارد. در این مقاله به دست کم 5 روش درمان آبسه دندان اشاره شده است.

برش و تخلیه آبسه

اگر آبسه در اثر عفونت بین دندان و لثه ایجاد شود نیاز به تخلیه دارد. در واقع برش و تخلیه آبسه دندان اولین خط درمان جدی پیش رو است. تخلیه توسط یک دندانپزشک یا جراح دهان، فک وصورت، دندانپزشک عمومی یا یک متخصص لثه انجام داده می شود. برای اینکار:

• یک برش در لثه ایجاد می‌شود
• تخلیه آبسه اتفاق افتاده و داخل و اطراف آن تمیز می شود
• در برخی موارد، برای جلوگیری از تکرار عفونت، یک جراحی برای تغییر شکل لثه انجام می‌شود. این عمل جراحی لثه می‌تواند ریسک عود مجدد را به شدت کاهش دهد.

حذف آبسه پر اپیکال با روت کانال تراپی

اگر آبسه در اثر پوسیدگی دندان یا شکستگی یا ترک دندان ایجاد شود و به نوعی ناشی از آلودگی پالپ باشد، اندودنتیست یا متخصص درمان ریشه جهت حذف آبسه و درمان قطعی دندان عصب کشی دندان را طی مراحل زیر را انجام می‌دهد:

• دندان و بافت اطراف آن بی‌حس شده و از بالای دندان یک سوراخ ایجاد می‌شود.
• چرک و بافت مرده از وسط دندان (پالپ) برداشته می‌شود.
• فضای داخلی دندان و کانال های ریشه تمیز شده و دندان با ماده‌ای که مخصوص پرکردن ریشه است، پر می شود.
• در جلسه بعد برای محافظت بیشتر از دندان، دندان بیلداپ شده و یا جهت قرارگیری روکش دندان، آماده سازی می‌شود.

دارو برای آبسه لثه

دندانپزشک ممکن است به 2 منظور برای بیماری که آبسه دندان دارد دارو تجویز کند. کنترل درد و یا درمان عفونت دو علت اصلی تجویز دارو برای آبسه هستند.

از آنجا که آبسه در مراحل جدی‌تر می‌تواند بسیار دردناک باشد، برای مدیریت درد آن باید داروی مسکن مصرف شود. دقت کنید که داروی مسکن تجویز شده برای درد آبسه تنها درد را تسکین می‌دهد و نمی‌تواند مانع از گسترش عفونت شود. بنابراین برای کنترل عفونت و سرکوب آن نیاز به داروهای آنتی بیوتیک است.

ذکر این نکته مهم است که برای وضعیت‌های ابتدایی آبسه معمولا آنتی بیوتیک تجویز نمی‌‎شود اما اگر عفونت شدید باشد یا گسترش یابد، یا اگر امکان تخلیه آبسه وجود نداشته باشد، آنتی بیوتیک برای کمک به کنترل عفونت تجویز می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌هایی که معمولاً برای آبسه دندان تجویز می شوند عبارتند از:

• پنی سیلین
• آموکسی سیلین (به تنهایی یا در ترکیب با کلاولانات)
• آزیترومایسین
• مترونیدازول
• سفوکسیتین

همچنین اگر بیمار به آموکسی سیلین و یا پنی سیلین حساسیت دارد، ممکن است کلیندامایسین تجویز شود.

ترکیب دارو و جراحی

پنی سیلین آنتی بیوتیک رایجی است که برای درمان عفونت‌های خفیف یا متوسط ​​استفاده می‌شود اما ممکن است سایر داروهای نامبرده در بخش قبل نیز برای بیمار تجویز شود. با این حال از آنجا که آنتی بیوتیک ها به تنهایی همیشه به خوبی در آبسه نفوذ نمی‌کنند، ممکن است آبسه نیز با جراحی تخلیه شود.

جرم گیری دندان یا اسکیلینگ

گاهی اوقات جرم در زیر خط لثه نفوذ پیدا کرده و باعث آلوده شدن آن و ایجاد پاکت پریودنتال شده است. در این شرایط با کمک جرم گیری دندان می‌توان خطر عود مجدد آبسه دندان را کاهش داد.

 کشیدن دندان

به دنبال بروز آبسه ممکن است لازم باشد تا دندان به طور کامل کشیده شده و از دهان خارج شود. در موارد زیر ممکن است نیاز به کشیدن دندان باشد:

• اگر پوسیدگی دندان و یا عفونت دندان به قدری گسترده باشد که روت کانال تراپی یا پر کردن دندان میسر نباشد
• اگر شکستگی یا ترک دندان بسیار جدی است و راهی برای ترمیم آن وجود ندارد
• اگر میزان عفونت بافت، یا مقدار بافت آسیب دیده (شامل استخوان، دندان و لثه) زیاد باشد

در صورت کشیده شدن دندان باید جای خالی آن را با یکی از موارد زیر پر کرد:

• بریج دندان
• ایمپلنت دندان

چگونه از بروز آبسه لثه و دندان ها پیشگیری کنیم؟

با سالم نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ می‌توانید خطر ابتلا به آبسه‌های دندانی را کاهش دهید. بنابراین توجه به موارد زیر که همگی از اصول بهداشت دهان و دندان هستند می‌تواند به شما در پیشگیری از شکل گیری آبسه‌ها کمک شایانی کند:

• حداقل یک بار در روز از نخ دندان یا مسواک استفاده کنید تا بین دندان‌های خود و زیر خط لثه را تمیز کنید
• دندان‌های خود را با خمیر دندان‌های حاوی فلوراید دو بار در روز مسواک بزنید (هر بار حداقل 2 دقیقه وقت صرف کنید)
• بعد از مسواک زدن، از شستن بلافاصله دهان با آب خودداری کنید، تا مواد داخل خمیر دندان بتوانند برای مدت زمان بیشتری روی دندان تاثیر بگذارند.
• مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین و حاوی نشاسته را کاهش دهید
• به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید
• در مورد نحوه تمیز نگه داشتن دندان و معاینات دندانپزشکی مطالعه بیشتری داشته باشید

پاسخ به سوالات رایج درباره انواع آبسه ها